karşıtların

Olanaklının niteliği. Gerçeklik karşılığında kullanılır. Olanak olabilirse gerçeklik olur, her olanak gerçek olabilir. Olanaksızlığı belli olanla, mecburi olanda hiçbir olanaklılık söz konusu değildir. Olasılıkla yakın anlamlıdır, her muhtemel, çeşitli olanaklar içinde olması en olanaklı olan...

Nous Nedir, Ne Demektir? Nous, oluşu gerçekleştiren doğasal devim, doğasal hareket demektir. Yunanca nous kavramı Batı dillerine ve dilimize anlık, us, ruh, anlıksal ilke, ruhsal ilke vb. gibi çeşitli karşılıklarla çevrilmiş olsa da gerçekte bu karşılıkların hiçbirisi “Nous nedir?” sorusuna...

Nitel Çelişki Nedir, Ne Demektir? İç karşıtlıklar arasında niteliksel karşıtlıktan doğan çelişki. Eytişimsel özdekçi çelişkiyle Hegelci çelişkiyi birbirinden ayıran ve özellikle karşıtların birliği ve savaşımı yasasında çelişkinin mekanik yorumunu meydana koyan ve büyük yanılgıları önleyen çok...

Nesnel Hakikat Nedir, Ne Demektir? İnsan zihninde yansıyan gerçeklik. Hakikat nesneldir. Gerçeğe uymayan öznel bir kanı, bir varsayım, bir kuruntu, bir yanılsama vb. hakikat değildir. hakikatin ölçütü pratiktir, doğadır, deneyimdir(deneydir N.). herhangi bir kanı, bir varsayım vb. pratikle...

Nicel Nedir, Ne Demektir? Nicelikle ilgili. Niceliksel deyimi ile anlamdaştır ve nitel deyimi karşılığında kullanılır. Bilim, nitel olanın nicel olana dönüştürülmesiyle gelişmiştir. Örneğin Aristoteles fiziği niteldir, benzerlik ve başkalıkların betimlenmesine dayanır; Galile fiziği niceldir...

Nicel Değişme Nedir, Ne Demektir? Nicelikçe çoğalma veya azalma. Nesnel gerçeklikteki herhangi bir nesne, olgu veya olayı kendisinden diğer bir nesne, olgu veya olaya dönüştüren nitel değişme deyimi karşılığında kullanılır. Nesnel gerçekliğin tüm nesne, olgu, olay ve süreçlerinin nitel...

Nicel Farklılık Nedir, Ne Demektir? Benzerler arasındaki farklılık. Benzemeyenler arasındaki farklılığı söyleyen nitel farklılık deyimi karşılığında kullanılır. Nicelik, herhangi bir nesnenin, benzer ve bir türden parçalara ayrılabilmesindeki veya bu parçalardan birleşme yolu ile meydana...

Nicel Gelişme Nedir, Ne Demektir? Nicelikçe çoğalma, büyüme ve serpilme. Nitelikçe çoğalma, büyüme ve serpilmeyi söyleyen nitel gelişme deyimi karşılığında kullanılır. Örneğin bir insanın boyunun uzayıp ağırlığının çoğalması nicel gelişme, bilgilenip olgunlaşmasıysa nitelikçe gelişmedir...

Nicelikten Niteliğe ve Nitelikten Niceliğe Geçiş Yasası Nedir? Eytişimsel ve tarihsel özdekçiliğin saptadığı üç evrensel yasadan biri. Eytişimsel ve tarihsel özdekçiliğin saptadığı bu yasa da öbür ‘karşıtların birliği ve savaşımı yasası’yla ‘yadsımanın yadsınması yasası (olumsuzlamanın...

Nicelik ve Nitelik Nedir, Ne Demektir? Nicelik ve nitelik, nesnel gerçekliğin diyalektik materyalist felsefe tarafından ortaya konan birbiriyle sıkıca bağımlı iki yanıdır. Nesnel gerçeklik, belli bir nicelik ve nitelik birliğidir. Sadece niceliksel hiçbir nesne olamayacağı gibi yalnızca...

Nitel Nedir, Ne Demektir? Nitelikle ilgili. Niteliksel deyimi ile anlamdaştır ve nicel deyimi karşılığında kullanılır. Metafizik düşünce sisteminde önce bu iki deyim birbirine karşıt sayılmış, sonra nitel nicele indirgenmiştir. Klasik mantıkta bilim öncesi bilgi betimsel olduğundan ötürü nitel...

Nedenselcilik Nedir, Ne Demektir? Nedenselcilik, nedenselliğe dayen temeln öğretilerin gene adıdır. Örneğin mekanikçilik, Descartes, Spinoza, Leibniz, Kant, Hegel öğretileri bu manada nedenselcilik akımının temsilcisi olan öğretilerdir. Çünkü her belli sonucun bir nedenden oluştuğu en temel...

Nedensellik Nedir, Ne Demektir? Nedenle sonuç arasındaki ilişki. Doğa olayları arasındaki nesnel ve zorunlu bağlantılar ilk insanlarca da sezilmişti. Örneğin güneş çıkınca toprak ısınıyordu, demek ki sıcaklık (sonuç)’ın güneş (neden)’le ilişkisi vardı. Bunun her zaman ve her yerde de böyle...

Neo Pozitivizm, Yeni Olguculuk Nedir? Neo Pozitivizm veya Yeni Olguculuk, felsefeyi dil çözümlemelerine indirgeyen, bilimi de dille sınırlayan idealist felsefe akımıdır. Pozitivizm, temelde, Alman düşünürü Kant’tan gelen “olaylardan başka hiç bir şeyi bilemeyiz” varsayımına dayanır. Bu bakımdan...

Neo Realizm, Yeni Gerçekçilik Nedir? Neo Realizm veya Yeni Gerçekçilik deyimi; yeni düşünceci, yeni olgucu, matematik mantıkçı v.B gibi çeşitli eğilimleri aynı idealist yapıda söyleyen geniş ayrıntılı bir deyimdir. Ortak savları, ideal varlıklar saydıkları kavramların (evrenseller...

Yeni Düşüncecilik (Neo İdealizm) Nedir? Yeni-Düşüncecilik. Bilimsel verilerle uyuşturulmaya çalışılan XIX. Yüzyıl sonlarıyla XX. Yüzyıl düşünceciliği. Türkçe yazımıyla yeni idealizm de denir. Yenihegelcilik’le anlamdaş sayanlar da var. İradeci metafizik de deniyor. Kimi felsefe tarihçileri de...

Nedensiz Nedir, Ne Demektir? Nedene dayanmayan… Bilim açısından nedensizlik olanaksızdır, hiçbir şey kendi kendine meydana gelmez. Nerede bir olgu, bir süreç, bir değişme var ise onun herhalde bir sebebi vardır. Büyük fizikçi Albert Einstein: “Tanrının zar attığına inanamam (Tanrı zar atmaz)”...

Nesne Nedir, Ne Demektir? Öznenin dışında bulunan ve onun bilmesine konu olan. Eytişimsel özdekçiliğe göre, İnsan bilincinden bağımsız olarak dış dünyada var bulunan ve bilmenin konusu olan her şey ‘nesne’, bunun karşısında bulunan bilinçli insan ‘özne’dir. Her ikisi bir bütündür ve...

Nesnel Nedir, Ne Demektir? Bilinçle ilişkili olan anlamındaki öznel terimine karşılık olarak ‘dış gerçekle ilişkili olan’ı dile getirir. Nesnel bir düşünce dış gerçeklerden yansıyan bir düşüncedir; öznel bir düşünceyse dış gerçeklerden ilişkisiz olarak insan zihninden doğan bir düşüncedir...

Nesnelcilik Nedir, Ne Demektir? Kant’la başlayan nesnelcilik ‘nesne’yi insan zihninin dışında ve ondan bağımsız olarak varsaymak, yansızlık. Daha sonra insanın ve kişiselin dışındalığını (insanlara göre farklı olmayanı N.) konu edinen bütün öğretiler nesnelci sayıldı. Örneğin ahlakı...