Kavram Yanılgısı
Kavram yanılgısı, kişinin bir kavramı anladığı şeklin, kavramın ortaklaşa kabul edilen anlamından önemli derecede farklılık göstermesi durumudur. Örneğin, doğruluk ve gerçeklik başlığında da örneklediğimiz gibi “Bu söylediklerin gerçek olamaz.” ifadesinde kullanılan “gerçek” kavramı hatalı kullanılmıştır. Çünkü bir şeyin gerçek olması, o şeyin var olması demektir. Doğruluk ise söylediklerimizin gerçeğe uygunluğu ile ilgilidir ve söylediklerimiz dış gerçekliğe uygun ise doğru, değilse yanlış olur. Bu durumda ifade “Bu söylediklerin doğru olamaz.” şeklinde olmalıdır. Görüldüğü gibi zihinde doğruluk kavramının yerine gerçeklik kavramının yer alması bir kavram yanılgısı örneğidir.
Kavram yanılgısı, doğruya ulaşmayı engelleyen bir etkendir.
Kavram Yanılgılarının Nedenleri
- Ön yargılar,
- Temeli ve kesinliği olmayan fikirler,
- Yanlış anlamalar,
- Gerçekliğe dair yanlış algılar.
Kavram Yanılgısı Örnekleri
- “Bu davranışın hiç etik olmadı” ifadesinde etik sözcüğü, yanlış kullanılmıştır; çünkü etik, felsefenin bir disiplinidir. Bu tümcenin “Bu davranışın hiç ahlakî olmadı” biçiminde yazılması, kavram yanılgısını ortadan kaldıracaktır.
- “Hava ısısı birden düştü” cümlesinde ısı sözcüğü, yanlış kullanılmıştır; çünkü ısı ile sıcaklık, aynı anlamı veren sözcükler değildir. Bu tümce, “Hava sıcaklığı birden düştü” diye düzeltirelek kavram yanılgısı ortadan kaldırılabilir.
- “İnsanlara güzel davranmak gerekir” tümcesinde güzel sözcüğü, yanlış kullanılmıştır; çünkü güzel, estetiğin; iyi ise ahlakın konusudur. Bu bağlamda bu cümle “İnsanlara iyi davranmak gerekir” biçiminde düzeltildiğinde kavram yanılgısı ortadan kaldırılmış olacaktır.
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve “Sosyolojiye Giriş” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Diğer Ders Notları (Ömer YILDIRIM), MEB Felsefe Ders Kitabı