Fetih Dönemini Anlatan Büyük Destanlar
Fetih dönemi, Türklerin Orta Asya’dan Batıya yönelişleriyle başlayan ve Anadolu’nun Türkleşmesiyle sonuçlanan süreci ifade etmektedir. Bu süreçte Anadolu’ya birçok akın gerçekleştiren Türkler, bu akınlarda başta Bizans güçleri olmak üzere birçok düşman kuvvetiyle sık sık çatışmaya girmiştir. Diğer taraftan bu süreçte Anadolu’da Malazgirt, Miryakefalon ve Kösedağ gibi çok büyük savaşlar da meydana gelmiştir.Fetih döneminde Türkler, yalnızca yeni bir yurt edinme gayesini değil aynı zamanda Anadolu’nun kapılarını İslâma açma gayesini de taşımaktaydılar. Bu sebeple gerçekleştirilen akınlara ve yapılan savaşlara katılan alpler, ölümleri halinde şehîd; yaralanmaları veya sağ kurtulmaları halinde de gazi oluyorlardı. Bu inanç, öyle güçlüydü ki halk, bu akınlara katılmak için can atmaktaydı. Dârü’l-cihâd olarak görülen Anadolu içlerine yapılan akınlarda ve savaşlarda kahramanlık gösterenler, toplumda saygın bir yer ediniyor; zamanla bunlarla ilgili anlatılar efsanevî ve destanî bir üslûp kazanıyordu.
İşte aşağıda haklarında kısaca bilgi verilmiş olan Ebû Müslimnâme, Dânişmendnâme ve Battalnâmeler fetih döneminde gerçekleştirilen akınlarda ve yapılan savaşlarda kahramanlık göstermiş olanların etrafında oluşmuş dinî-destanî-efsanevî hikâyelerden meydana gelmektedir.
Battalnâme: Yazarı bilinmeyen bu destanî hikâye, daha 9. yüzyılda Malatya’da doğduğu düşünülen ve asıl adı Ebû Mehmed Cafer bin Sultan Hüseyin bin Rebi‘ bin Abbasü’l-Hâşimî olan; halk arasında ise Seyyid Battal Gazi olarak bilinen bir kahramanın Bizans’la yapılan mücadelelerde gösterdiği yararlılıklar ve kahramanlıklar etrafında şekillenmiştir. Başta Malatya ve Kayseri olmak üzere farklı yerlerde tespit edilen pek çok değişik şekli ve bu hikâyelerin yazılı olduğu pek çok nüshası vardır.
Dânişmendnâme: Melik Dânişmend Ahmed Gazi’nin gösterdiği kahramanlıklar etrafında şekillenmiş dinî-destânî bir hikâyedir. Diğer taraftan Fuad Köprülü’nün ifadesiyle, Ahmed Gazi, Anadolu halkının gönlünde yalnızca cesur ve güçlü bir kahraman değil; aynı zamanda velî bir şahsiyet olarak da saygın bir yer edinmiştir. Battalnâmeler gibi pek çok çeşidi ve pek çok yazma nüshası bulunmaktadır.
Ebû Müslimnâme (Ebû Müslim Kitabı): Ebû Müslim-i Horasanî’nin şahsiyeti ve maneviyatı etrafında gelişen olayları anlatan dinî-destanî-menkıbevî hikâyelerdir. Bunlar dışında İslâmî dönemin başlangıcında Manas, Çingiz (Cengiznâme), Köroğlu, Satuk Buğra Han gibi destanların da halk arasında yaygın olduğunu hatırlamakta yarar vardır.
-Alinti-