Türkiye Büyük Millet Meclisi (kısaca TBMM), 23 Nisan 1920'de Osmanlı Devleti'nin İtilaf Devletleri'nce işgaline direniş göstermek üzere Türk milletinin ortaya koyduğu irade ile kurulan ve yasama erkini kullanan Türkiye Cumhuriyeti anayasal devlet organıdır. "Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir" ilkesi Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin varoluşunun temel dayanağını oluşturur.
Hali hazırda tali kurucu iktidar olan TBMM, diğer anayasal devlet organlarından üstün değildir. Yasama yetkisi, yasa veya kanun yapma yetkisidir. Yasalar anayasaya aykırı olamaz. TBMM'nin anayasada da değişiklik yapma yetkisi bulunsa da bu yetki de Anayasa'nın Başlangıç bölümünde yer alan anlayışla ve anayasal bütünlüğe uygun olarak hareket etme ve ancak bu çerçeve içerisinde Anayasa'da değişiklik yapabilme ile sınırlıdır ve bu çerçevede meşruiyet kazanır. Anayasa'nın 6. maddesinde yer alan “hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasa’dan almayan bir Devlet yetkisini kullanamaz.” ifadesiyle yasama organı olan TBMM'nin, kendisinin yasal dayanağı olan anayasanın bütününü veya temel ilkelerini reddederek yeni bir anayasa yapma yetkisi yoktur. Anayasaya bağlılık yemini eden milletvekili veya partilerin bu girişimlerde bulunması, yetki aşımı ve yetki gaspı girişimi yönünden suç olan bu durum, milletvekilliklerinin meşrutiyetini sorgulanır hale getirir ve cebir kullanarak anayasayı değiştirmeye teşebbüsten yargılanma durumu ortaya çıkabilir. Yasa ve anayasa değişikliklerinin halka ait egemenlik haklarını da koruyan bir toplumsal sözleşme olan anayasaya aykırı olup olmadığı Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenir.
Millete ait egemenlik yetkilerinin kuvvetler ayrılığı prensibi ile verilmesinin, kuvvetler ayrımının, devlet organları arasında üstünlük sıralaması anlamına gelmeyip, belli Devlet yetki ve görevlerinin kullanılmasından ibaret ve bununla sınırlı medeni bir iş bölümü ve iş birliği olduğu ve üstünlüğün ancak Anayasa ve kanunlarda bulunduğu anlamına geldiği Anayasa'nın başlangıç bölümünde belirtilmiştir.
Anayasanın 108. maddesine göre, yasama yetkisi Türk milleti adına Türkiye Büyük Millet Milletvekili genel seçimleri, beş yılda bir, serbest, eşit, tek dereceli, genel oy esaslarına göre, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır. Seçilen milletvekili adayları, anayasaya bağlı kalacağına dair Türk milleti önünde namusu ve şerefi üzerine yemin ederek 5 yıllığına TBMM üyeliği (milletvekilliği) hakkı kazanırlar. TBMM üyeleri (milletvekilleri), yasama dokunulmazlığına sahiptir.
Tarihçe
Türk siyasi tarihinde ilk parlamento Osmanlı döneminde İstanbul'da Dolmabahçe Sarayı'nda yapılan törenle 19 Mart 1877'de açıldı. Bu meclis Kanuni Esasi'ye göre "Meclis-i umumi" olarak adlandırılmıştı. "Ayan meclisi" ve "Meclis-i Mebusan" olmak üzere iki kısımdan oluşan bu meclis, ilk oturumunu 20 Mart 1877 tarihinde Sultanahmet'teki İstanbul Üniversitesi binasında yaptı. Kısa süren bu meclis 93 Harbi nedeniyle dağıldı. Daha sonra yapılan ikinci genel seçimlerin ardından 18 Aralık 1877'de yeniden açılan meclis, Kanuni Esasi'nin verdiği yetkiyle padişah II. Abdülhamit tarafından 14 Şubat 1878'de kapandı.
1908'de bir seçim kanunu dikkate alınarak ilk seçim yapıldı. Seçme yaşı 25, seçilme yaşı 30 olan bu seçimlerde vergi ödeyenler oy kullanabiliyordu. 17 Aralık 1908'de yeniden açılan meclis, İstanbul'un işgali'ne kadar açık kaldı. Üç yıl sonra ise İstanbul'da ilk kez bir ara seçim yapıldı. Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'ndan yenilgiyle çıkmasından sonra bu meclis Mondros Ateşkes Anlaşması sonrasında İstanbul'un işgali nedeniyle 11 Nisan 1920'de resmen kapandı
TBMM'nin kurulması
[KRSAG=https://forum.mevsim.org/makale/TBMMbinasiankara.JPG]TBMM[/KRSAG]Mustafa Kemal Atatürk önceden beri Meclis-i Mebusanın İstanbul'da değil, Anadolu'da toplanmasını istemekteydi. İşgal altındaki İstanbul'da meclisin tehlikede olduğunu savunuyordu. Atatürk'ün bu düşüncesine karşın Heyet-i Temsiliye'nin yaptığı toplantılarda meclisin İstanbul'da toplanması fikri ağır bastı. Meclis-i Mebusan üyelerini belirlemek için Ali Rıza Paşa hükûmeti döneminde seçimler yapıldı. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti üyeleri seçimlerde başarılı oldu.
Heyet-i Temsiliye, seçilen milletvekillerinin Meclis-i Mebusanda "Müdafaa-i Hukuk" adında bir grup oluşturmasını istemekteydi. Buna karşın Meclis-i Mebusanda böyle bir grup kurulamadı. Ancak heyet, yeniden açılan Osmanlı Mebusan Meclisi’ne üye olarak İstanbul'a gidecek olan mebuslarla görüşmeler yapmıştı. Heyet-i Temsiliye, hazırladıkları Misak-ı Milli’nin Mebusan Meclisi’nde kabul edilmesini sağladı.
Heyet-i Temsiliye'nin başkanı olan Mustafa Kemal Atatürk, kendisinin Meclis-i Mebusanın başkanı seçilmesini ve Anadolu'da süren hareketin yasal olarak tanınmasını istiyordu. Ancak 18 Mart 1920'de İngiliz işgal kuvvetleri Meclis-i Mebusandaki Heyeti Temsiliye milletvekillerini tutukladı ve sürgüne gönderdi. Bu tutuklamalardan sonra 18 Mart 1920'de Meclis-i Mebusan kapandı.
Mustafa Kemal Atatürk, bunun üzerine Heyet-i Temsiliye'yi temsilen meclisi Ankara'da toplanmaya çağırdı ve 21 Nisan 1920 tarihinde yayınladığı bir bildiri ile meclisin 23 Nisan 1920 tarihinde toplanacağını duyurdu. 23 Nisan Cuma günü Hacı Bayram Camii'nde kılınan Cuma namazının ardından dualar ile meclis açıldı. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ve Meclis-i Mebusan üyelerinden oluşan 324 milletvekili ile kurulan meclis, zorluklar nedeniyle 115 milletvekili ile açıldı. Aynı gün gerçekleşen toplantıda meclis adının "Türkiye Büyük Millet Meclisi" olmasına karar verildi.
23 Nisan 1920 tarihinde, parlamento geleneklerine göre, en yaşlı üye olan Sinop Milletvekili Şerif Bey (d. 1845), Başkanlık kürsüsüne çıktı ve konuşma yaparak Meclis'in ilk toplantısını açtı
Bu Yüksek Meclisin en yaşlı üyesi sıfatıyla ve Allah'ın yardımıyla milletimizin iç ve dış tam bağımsızlık içinde alın yazısının sorumluluğunu doğrudan doğruya yüklenip, kendi kendisini yönetmeye başladığını bütün dünyaya ilan ederek, Büyük Millet Meclisi'ni açıyorum.
Bu açış konuşmasında, millî egemenliğe dayalı yeni Türk parlamentosunun adı da "Büyük Millet Meclisi" olarak konulmuştu. Bu ad herkesçe benimsendi. Daha sonra Atatürk'ün tüm konuşmalarında yer aldığı şekliyle ve ilk kez 8 Şubat 1921 tarihli Bakanlar Kurulu Kararnamesinde de yazılı olarak, "Türkiye Büyük Millet Meclisi" (TBMM) adı kalıcılık kazandı.
TBMM, 24 Nisan 1920 tarihinde yaptığı ikinci toplantısında Mustafa Kemal Atatürk'ü meclis başkanlığına seçti. Mustafa Kemal Atatürk, kendi öncülüğünde kurulan TBMM'nin başkanlığını Cumhurbaşkanı seçildiği gün olan 29 Ekim 1923 tarihine kadar sürdürdü.
1946 - günümüz
Cumhuriyet tarihinin ilk çok partili seçimi 1946 yılında yapılmış (bugün hâlâ tartışmalı) ve iktidardaki CHP 397 milletvekili, muhalefetteki Demokrat Parti ise 61 milletvekili kazanmıştır. Seçim Kanunu'nda yapılan değişiklik ile 1950 seçimleri gizli oy ve açık tasnif ile gerçekleştirilmiş ve bu sistem ile yapılan ilk seçimi Demokrat Parti 416 milletvekilliği ile kazanmıştır. Ana muhalefete düşen CHP 69 ve Millet Partisi ise 1 milletvekilliği kazandı.
Kore Savaşı'na asker gönderilirken gerekli tezkere ise TBMM'den geçirilmemiştir.
27 Mayıs Darbesi'nden sonra Cumhuriyet Senatosu ile birlikte çift meclisli sisteme geçilmiş ve 12 Eylül 1980 Darbesi'ne kadar bu sistem kullanılmıştır.
Merkez teşkilatı
- Genel Sekreterlik
- Özel Kalem Müdürlüğü
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, seçildikleri bölgeyi veya kendilerini seçenleri değil, bütün Milleti temsil ederler. Göreve başlarken aşağıdaki şekilde ant içerler:
Her 5 yılda bir yapılması öngörülen genel seçimler ile her ilden yasalarda belirtilen miktarda üye Yüksek Seçim Kurulu kararı ile mazbata alarak Meclis üyeliğine hak kazanırlar.Siyasi partiler mecliste elde ettikleri koltuk sayısına göre birinci parti, ikinci parti, üçüncü parti... olarak görev alırlar.
| Karar | Yeter Sayı |
|---|---|
| Cumhurbaşkanının Yüce Divana Sevki | 400 |
| Anayasa Değişikliği Kabulü | |
| Genel/Özel Af İlanı | |
| Cumhurbaşkanı Soruşturması Kabülü | 360 |
| TBMM & Cumhurbaşkanı Seçimleri Yenileme | |
| Halkoyuna Tabi Anayasa Değişikliği Kabulü | |
| Cumhurbaşkanı Soruşturma Teklifi | 301 |
| Milletvekilliği Düşürme | |
| Anayasa Değişikliği Teklifi | 200 |
| Olağanüstü Toplantı | |
| Anayasa Mahkemesi İptal Davası | 120 |
| Siyasi Parti Grubu Oluşturma | 20 |
| Genel Görüşme ve Meclis Araştırması Teklif |
Bir Başkan, dört başkanvekili, yedi kâtip üye ve üç idare amirinden kurulur. Siyasi partiler sahip oldukları milletvekili sayısı oranında Başkanlık Divanı'nda temsil edilir.
Anayasa'ya göre 94. maddesine göre "Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Başkanlık Divanı meclis üyeleri arasından seçilen Meclis Başkanı, Başkanvekilleri, katip üyeler ve İdare Amirleri'nden oluşur. Başkanlık Divanı, meclisteki siyasi parti gruplarının üye sayısı oranında divana katılmalarını sağlayacak şekilde kurulur. Siyasi parti grupları başkanlık için aday gösteremezler. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin başkanlık divanı için, bir yasama döneminde iki seçim yapılır. İlk seçilenlerin görev süresi iki, ikinci devre seçilenlerin görev süresi üç yıldır. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Başkanı, Başkanvekilleri, üyesi bulundukları siyasi partinin veya parti grubunun Meclis içinde ve dışındaki faaliyetlerine; görevlerinin gereği olan haller dışında, Meclis tartışmalarına katılamazlar; Başkan ve oturumu yöneten Başkanvekili oy kullanamazlar."
Bu hükümler Meclis Başkanı'nın ve Başkanlık Divanı'nın tarafsızlığını sağlama amacı gütmektedir.
Komisyonlar
| Komisyon | Başkan | Parti | |
|---|---|---|---|
| Adalet Komisyonu | Hakkı Köylü | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| Anayasa Komisyonu | Bekir Bozdağ | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| Avrupa Birliği Uyum Komisyonu | Mehmet Kasım Gülpınar | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu | Tahir Akyürek | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| Çevre Komisyonu | Muhammet Balta | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| Dışişleri Komisyonu | Volkan Bozkır | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| Dilekçe Komisyonu | Mihrimah Belma Satır | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| Güvenlik ve İstihbarat Komisyonu | Selami Altınok | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| İçişleri Komisyonu | Celalettin Güvenç | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu | Hakan Çavuşoğlu | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu | Canan Kalsın | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu | Mustafa Savaş | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu | Emrullah İşler | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| Milli Savunma Komisyonu | İsmet Yılmaz | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| Plan ve Bütçe Komisyonu | Lütfi Elvan | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu | Şenel Yediyıldız | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu | Mustafa Elitaş | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu | Yunus Kılıç | Adalet ve Kalkınma Partisi |
Milletvekilleri bir dönem için seçilirler. Dönem sonunda milletvekili olarak devam etmeleri için tekrar seçilmeleri gerekir. Milletvekilleri belirli bir ilden aday olup seçilirler ancak sadece o ili değil bütün Türk milletini temsil ederler. Devlet memurları, kamuda çalışan görevliler milletvekili adayı olabilmek için bu görevlerinden istifa etmeleri gerekmektedir.
18 yaşını aşan her Türk vatandaşı milletvekili seçilebilir, ancak aşağıdaki özelliklere sahip olanlar milletvekili seçilemez:
- İlkokul mezunu olmayanlar.
- Hırsızlık dolandırıcılık gibi yüz kızartıcı suçlardan mahkûm olanlar.
- Muaf olmadıkça askerlik hizmetini tamamlamayanlar.
- Taksirli suçlar hariç olmak üzere en az 1 yıl ağır hapis cezası nedeniyle hüküm giyenler.
- Terör eylemi nedeniyle hüküm giyenler.
TBMM doğrudan seçimle oluşur ve Türk milleti adına görev yapar. Meclis'in öncelikli görevi ve yetkisi yasama yetkisidir. TBMM'nin çıkardığı yasalar Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin çalışmasında şunlar gözetilir: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, TBMM İç Tüzüğü, Türkiye Cumhuriyeti kanunları, Başkanlık Divanı kararları, mahkeme kararları ve teamüller.
Meclis İç Tüzüğü
TBMM'nin çalışma esasları Meclis İç tüzüğünde belirlenmiştir. Bu iç tüzük kurallarını yine meclisin kendisi belirler. 1961 yılında Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu'nun uyguladığı 2 farklı iç tüzük yürürlüğe girdi. 1973 yılında her iki meclisin ortak oturumlarında geçerli olan yeni bir iç tüzük kabul edildi. 1982 Anayasası ile çift meclis uygulaması kaldırıldı ve sadece 1973 yılında kabul edilen iç tüzük uygulanmaya başlandı. Günümüzde de bu 1973 yılında hazırlanan iç tüzük yürürlüktedir.
Siyasi partilerin temsili
TBMM'de en az 20 milletvekili ile temsil edilen siyasi partiler grup kurma hakkına sahiptir. Her parti grubunun kendi disiplin kurulu bulunur. Parti başkanı, eğer milletvekili ise doğrudan grup başkanıdır, parti başkanı milletvekili değil ise bir grup üyesi grup içi seçimle grup başkanı seçilir.
Genel seçimlerde milletvekili çıkartan ancak grup kurmak için yeter sayıya sahip olmayan siyasi partiler TBMM Başkanlık Divanı, TBMM Danışma Kurulu ve komisyonlarda temsil edilemezler
Meclis binaları
Günümüze kadar üç meclis binası kullanıldı. Günümüzde kullanılan meclis binası 6 Ocak 1961'de açıldı ve 1998'de bir yenileme çalışması gerçekleştirildi.
İlk meclis binası
İlk Meclis binası, bir bodrum katı üzerinde yer alan tek katlı 22x43 metre ölçülerine sahip, farklı ölçülere sahip dokuz oda ve bir büyük salondan oluşan bir yapıydı. Ön yüzündeki geniş saçakları ve iki balkonu binaya belli bir görkem ve şıklık veriyordu. Kurtuluş Savaşı sırasında bütün askeri ve politik kararların verildiği bu küçük ve fazla kullanışlı olmayan yapı 18 Ekim 1924 tarihine dek kullanıldı. Bina günümüzde Kurtuluş Savaşı Müzesi olarak hizmet vermektedir.
İkinci meclis binası
TBMM'nin ikinci binasının yapımına Mimar Vedat Bey'in projesiyle 1923'te başlandı. Bina çok kısa bir sürede tamamlandı ve 18 Ekim 1924'te hizmete açıldı. İlk binadan aşağı yukarı 50 metre uzağa yapılan yeni bina 36 yıl boyunca kullanıldı ve siyasi tarihimizde birçok önemli karara tanıklık etti.
Binanın içi, bir bodrum katı üzerinde yer alan iki kattan oluşuyordu. Merkezde Genel Kurul salonu yer alıyordu. Üst katın tavanı, Osmanlı motifleriyle dekore edilmişti. Genel Kurul salonunda dinleyiciler için balkonlar ve yıldız motifleriyle süslü duvar panelleri yer alıyordu. Dış cephesi büyük bir giriş, köprü kemerleri ve saçaklarla süslenmişti.
Cumhuriyetin ilk yıllarına tanıklık eden ikinci Meclis binası önemli tarihsel bir dönemde Meclis binası olarak kullanılmıştı. Günümüzde Cumhuriyet Müzesi olarak hizmet vermektedir.
Bugünkü meclis binası
Günümüzde de kullanılmakta olan TBMM'nin üçüncü binasının mimarı, Ankara'da başka birçok önemli devlet yapısının da mimarı olan Avusturyalı mimar Prof. Clemens Holzmeister (1886-1983)'dir. Yüksek mimar Ziya Payzın da 1945 yılından binanın bitirilmesine kadarki süreçte Holzmeister tarafından tam yetkiyle görevlendirilerek çalışmıştır.
Ocak 1961'de kullanılmaya başlanan bina, Türkiye Cumhuriyeti'nin gücü ve kalıcılığını da temsil edebilecek şekilde, ciddi, kalıcı ve sağlamlığın ön planda tutulduğu mimari bir dışavuruma sahiptir. Büyüklüğü açısından, dünyanın en büyük parlamento yapılarından biridir.
Bina, 2016 Türkiye askeri darbe girişimi sırasında havadan bombalandı ve bu saldırı farklı aralıklarda dört kez tekrarlandı. Dört partiden yaklaşık yüz milletvekili bulunmakta iken gerçekleşen ve ikisi ağır olmak üzere on iki polis yaralandığı saldırıda Şeref Kapısı, Dikmen Kapısı ve ziyaretçi girişlerinin yapıldığı bölgelerin hasar görmüştür.
Yasama dönemleri
TBMM'nin tarihçesi, kurulduğu 23 Nisan 1920 tarihinden 2018 yılına kadar 27 yasama dönemine ayrılır. 15 Ekim 1961 - 12 Eylül 1980 tarihleri arasında "Millet Meclisi" ve "Cumhuriyet Senatosu" olmak üzere iki meclis halinde çalışmıştır. Yasama dönemleri aşağıdaki şekildedir:
| Seçimler | Dönem | Tarih | Üye sayısı |
|---|---|---|---|
| TBMM 1. Dönem | 23 Nisan 1920 - 11 Ağustos 1923 | 436 | |
| 1923 genel seçimleri | TBMM 2. Dönem | 11 Ağustos 1923 - 1 Mayıs 1927 | 333 |
| 1927 genel seçimleri | TBMM 3. Dönem | 1 Mayıs 1927 - 4 Mayıs 1931 | 335 |
| 1931 genel seçimleri | TBMM 4. Dönem | 4 Mayıs 1931 - 1 Mart 1935 | 348 |
| 1935 genel seçimleri | TBMM 5. Dönem | 1 Mart 1935 - 3 Nisan 1939 | 444 |
| 1939 genel seçimleri | TBMM 6. Dönem | 3 Nisan 1939 - 8 Mart 1943 | 470 |
| 1943 genel seçimleri | TBMM 7. Dönem | 8 Mart 1943 - 5 Ağustos 1946 | 492 |
| 1946 genel seçimleri | TBMM 8. Dönem | 5 Ağustos 1946 - 22 Mayıs 1950 | 503 |
| 1950 genel seçimleri | TBMM 9. Dönem | 22 Mayıs 1950 - 14 Mayıs 1954 | 492 |
| 1954 genel seçimleri | TBMM 10. Dönem | 14 Mayıs 1954 - 1 Kasım 1957 | 537 |
| 1957 genel seçimleri | TBMM 11. Dönem | 1 Kasım 1957 - 27 Mayıs 1960 | 602 |
| 27 Mayıs Darbesi | Millî Birlik Komitesi | 27 Mayıs 1960 - 25 Ekim 1961 | 38 |
| Kurucu Meclis (Millî Birlik Komitesi - Temsilciler Meclisi) | 6 Ocak 1961 - 25 Ekim 1961 | ||
| 1961 genel seçimleri | TBMM 12. Dönem* | 25 Ekim 1961 - 10 Ekim 1965 | 450 |
| 1965 genel seçimleri | TBMM 13. Dönem* | 22 Ekim 1965 - 12 Ekim 1969 | 450 |
| 1969 genel seçimleri | TBMM 14. Dönem* | 22 Ekim 1969 - 14 Ekim 1973 | 450 |
| 1973 genel seçimleri | TBMM 15. Dönem* | 24 Ekim 1973 - 5 Haziran 1977 | 450 |
| 1977 genel seçimleri | TBMM 16. Dönem* | 13 Haziran 1977 - 12 Eylül 1980 | 450 |
| 12 Eylül Darbesi | Millî Güvenlik Konseyi | 12 Eylül 1980 - 6 Aralık 1983 | 5 |
| Kurucu Meclis (Millî Güvenlik Konseyi - Danışma Meclisi) | 23 Ekim 1981 - 6 Aralık 1983 | ||
| 1983 genel seçimleri | TBMM 17. Dönem | 24 Kasım 1983 - 29 Kasım 1987 | 400 |
| 1987 genel seçimleri | TBMM 18. Dönem | 14 Aralık 1987 - 20 Ekim 1991 | 450 |
| 1991 genel seçimleri | TBMM 19. Dönem | 6 Kasım 1991 - 24 Aralık 1995 | 450 |
| 1995 genel seçimleri | TBMM 20. Dönem | 8 Ocak 1996 - 18 Nisan 1999 | 550 |
| 1999 genel seçimleri | TBMM 21. Dönem | 2 Mayıs 1999 - 3 Kasım 2002 | 550 |
| 2002 genel seçimleri | TBMM 22. Dönem | 14 Kasım 2002 - 22 Temmuz 2007 | 550 |
| 2007 genel seçimleri | TBMM 23. Dönem | 4 Ağustos 2007 - 12 Haziran 2011 | 550 |
| 2011 genel seçimleri | TBMM 24. Dönem | 28 Haziran 2011 - 7 Haziran 2015 | 550 |
| 2015 (Haziran) genel seçimleri | TBMM 25. Dönem | 23 Haziran 2015 - 1 Kasım 2015 | 550 |
| 2015 (Kasım) genel seçimleri | TBMM 26. Dönem | 17 Kasım 2015 - 24 Haziran 2018 | 550 |
| 2018 genel seçimleri | TBMM 27. Dönem | 7 Temmuz 2018 - günümüz | 600 |
| İl grubu | Seçim | Tarih |
|---|---|---|
| Cumhuriyet Senatosu | ||
| A grubu | 1961 senato seçimleri | 15 Ekim 1961 - 2 Haziran 1968 |
| 1968 senato seçimleri | 2 Haziran 1968 - 5 Haziran 1977 | |
| 1977 senato seçimleri | 5 Haziran 1977 - 12 Eylül 1980 | |
| B grubu | 1961 senato seçimleri | 15 Ekim 1961 - 2 Haziran 1966 |
| 1966 senato seçimleri | 5 Haziran 1966 - 12 Ekim 1975 | |
| 1975 senato seçimleri | 12 Ekim 1975 - 12 Eylül 1980 | |
| C grubu | 1961 senato seçimleri | 15 Ekim 1961 - 7 Haziran 1964 |
| 1964 senato seçimleri | 7 Haziran 1964 - 14 Ekim 1973 | |
| 1973 senato seçimleri | 14 Ekim 1973 - 14 Ekim 1979 | |
| 1979 senato seçimleri | 14 Ekim 1979 - 12 Eylül 1980 |
| Toplam | 600 | 586 | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Parti | Siyasi Pozisyon | Genel Başkan | Meclis Grup Başkanı | Başlangıç | Mevcut[1] | Değişim | Statü | ||
| AK Parti | Adalet ve Kalkınma Partisi | Sağ Muhafazakâr demokrasi | Recep Tayyip Erdoğan | Naci Bostancı | 295 / 600 | 291 / 586 |
| Cumhur İttifakı (İktidar) | |
| CHP | Cumhuriyet Halk Partisi | Merkez sol Sosyal demokrasi | Kemal Kılıçdaroğlu | Kemal Kılıçdaroğlu | 146 / 600 | 138 / 586 |
| Ana Muhalefet | |
| HDP | Halkların Demokratik Partisi | Sol Demokratik sosyalizm | Pervin Buldan & Mithat Sancar | Pervin Buldan | 67 / 600 | 58 / 586 |
| Muhalefet | |
| MHP | Milliyetçi Hareket Partisi | Aşırı sağ Türk milliyetçiliği | Devlet Bahçeli | Devlet Bahçeli | 49 / 600 | 49 / 586 |
| Cumhur İttifakı | |
| İYİ Parti | İyi Parti | Merkez sağ Türk milliyetçiliği | Meral Akşener | Orhan Çakırlar | 43 / 600 | 37 / 586 |
| Muhalefet | |
| TİP | Türkiye İşçi Partisi | Aşırı sol Sosyalizm | Erkan Baş | Yok | 0 / 600 | 2 / 586 |
| Muhalefet | |
| BBP | Büyük Birlik Partisi | Aşırı sağ Sünni İslamcılık | Mustafa Destici | Yok | 0 / 600 | 1 / 586 |
| Cumhur İttifakı | |
| DEVA | Demokrasi ve Atılım Partisi | Merkez Pro-Avrupacılık | Ali Babacan | Yok | 0 / 600 | 1 / 586 |
| Muhalefet | |
| DP | Demokrat Parti | Merkez sağ Liberal muhafazakârlık | Gültekin Uysal | Yok | 0 / 600 | 1 / 586 |
| Muhalefet | |
| DBP | Demokratik Bölgeler Partisi | Sol Demokratik sosyalizm | Saliha Aydeniz & Keskin Bayındır | Yok | 0 / 600 | 1 / 586 |
| Muhalefet | |
| SAADET | Saadet Partisi | Aşırı sağ Millî Görüş | Temel Karamollaoğlu | Yok | 0 / 600 | 1 / 586 |
| Muhalefet | |
| Bağımsızlar | 0 / 600 | 6 / 586 |
|