- Katılım
- 26 Eyl 2016
- Mesajlar
- 654
- Tepkime puanı
- 13
- Puanları
- 0
- Cinsiyet
- Kadın
Maliyet gibi ekonomik bir terimle sevgi gibi sosyal bir terimin yan yana gelmesi bile rahatsız edici görünebilir. Ancak bu iki terimin birlikteliğinin yarattığı rahatsızlık, bu ilişkinin bilimin inceleme nesnesi olmayacağı anlamına gelmez. Nasıl mı?
Sevginin maliyeti var mıdır?
Mobilyacı ya da gelinlik dükkanları önünde bir anlık kararla fırlatılıp atılmış nişan yüzüklerini arayan insanların hikayesini duydunuz mu hiç? Ayda en az bir yüzük bulduğunu iddia eden birini tanımıştım. Bir evlilik sürecindeki en riskli safhanın alışveriş safhası olduğunu söyleyen çoktur.
Severek takip ettiğim akademik yayınlardan birisi olan JDM'de (Journal of Decision Making) yayımlanan bir makale sevginin "dolaylı" maliyetini ortaya koymuş (1). HBT okurları için bu sorunun yanıtı olarak, söz konusu araştırmanın içeriğini çok detaya boğulmadan, özet olarak aktarmak istiyorum:
Araştırmada aktarıldığına göre ABD'de cenazelerin maliyeti her yıl 20 milyar dolarken evliliklerin maliyeti 47 milyar dolar. Rakamların yüksek olmasının nedenlerinden biri, yine makale yazarlarından birisinin daha evvel yaptığı çalışmaya göre, "tabu pazarlıklar". Tabu pazarlıklar, insanların kaçındığı, yapılması halinde "sevgiye paha biçmek" anlamına gelebilecek pazarlıklar.
Araştırmacılar, bu sahadaki tabuların evlilik ve cenaze masrafları hakkındaki tutumumuzu nasıl etkilediğini anlamak için bir dizi deney tasarlamışlar. Bu deneylerden ilkinde denekler, renk, karat ve fiyat bilgileri verilen yüzük çiftlerinden birini tercih etmeye zorlanmışlar. Her denemede bir bilgi eksik bırakılmış (bazen karat, bazen renk, bazense fiyat). Yüzüklerin fiyat bilgisi verilmediğinde renk ve karat seçeneklerini rasyonel olarak değerlendiren denekler, işin içine fiyat girince rasyonelliği bir kenara bırakıp yüksek fiyatlı olanı tercih etmişler. Fiyat dezavantajı olsa bile (yani karatı daha pahalıya gelse dahi pahalı olanı tercih etmişler). Araştırmacılar bekâr öğrencilerle gerçekleştirdikleri bu ilk araştırmayı evlilik deneyimi yaşayan deneklerle de gerçekleştirmişler. Sonuç değişmemiş... Yani bir defa ağzı yananlar da aynı davranışı göstermeye devam etmişler.
İkinci deneyde ise deneklere cenaze için gerekli kutsal ürünler gösterilerek, daha ucuzunu arayıp aramayacakları yönünde sorular sorulmuş. Kontrol olarak da kutsal olmayan bir ürün için aynı soru tekrarlanmış. İkinci deneyin sonuçlarına göre, söz konusu sevdiğimiz birinin cenazesiyle ilgili malzemeler söz konusu olduğunda, "ucuzunu arama" zahmetine girişmiyoruz. Muhtemelen "böyle bir durumda parayı mı dert ediyorsun?" sorusundan kaçınıyoruz.
Üçüncü deneyde denekler ikiye ayrılmış. Duygusal etkileşimi artırmak için, bir grup çok sevdikleri ve değer verdikleri bir kişiyi belirleyip onun hakkında hislerini yazmış. Diğer grup da bunu "bildikleri ama çok tanımadıkları" birisi için yapmışlar. Sonra bu kişinin doğum günü partisiyle ilgili hayali bir senaryo oluşturulmuş ve doğum günü için alınacak keklerin üzerine "İyi ki doğdun [İSİM]" yazdırmanın yaratacağı fiyat farkı için pazarlığa girişmeleri istenmiş. Denekler, sevilen kişinin doğum günüyle ilgili pazarlığa girişmekten daha çok kaçınmışlar.
Görünen o ki, sevdiklerimiz söz konusu olduğunda rasyonel alışverişi bir kenara bırakıyoruz. Belki bunun daha evvel Açık Bilim'de kaleme aldığım "Para her kapıyı açar mı?" adlı yazımda bahsini ettiğim, Margaret Clark, Judson Mills ve Alan Fiske tarafından ortaya konan "pazar değerleri / sosyal değerler" ikiliği ile bir ilişkisi vardır.
Yazar: Tevfik Uyar
Sevginin maliyeti var mıdır?
Mobilyacı ya da gelinlik dükkanları önünde bir anlık kararla fırlatılıp atılmış nişan yüzüklerini arayan insanların hikayesini duydunuz mu hiç? Ayda en az bir yüzük bulduğunu iddia eden birini tanımıştım. Bir evlilik sürecindeki en riskli safhanın alışveriş safhası olduğunu söyleyen çoktur.
Severek takip ettiğim akademik yayınlardan birisi olan JDM'de (Journal of Decision Making) yayımlanan bir makale sevginin "dolaylı" maliyetini ortaya koymuş (1). HBT okurları için bu sorunun yanıtı olarak, söz konusu araştırmanın içeriğini çok detaya boğulmadan, özet olarak aktarmak istiyorum:
Araştırmada aktarıldığına göre ABD'de cenazelerin maliyeti her yıl 20 milyar dolarken evliliklerin maliyeti 47 milyar dolar. Rakamların yüksek olmasının nedenlerinden biri, yine makale yazarlarından birisinin daha evvel yaptığı çalışmaya göre, "tabu pazarlıklar". Tabu pazarlıklar, insanların kaçındığı, yapılması halinde "sevgiye paha biçmek" anlamına gelebilecek pazarlıklar.
Araştırmacılar, bu sahadaki tabuların evlilik ve cenaze masrafları hakkındaki tutumumuzu nasıl etkilediğini anlamak için bir dizi deney tasarlamışlar. Bu deneylerden ilkinde denekler, renk, karat ve fiyat bilgileri verilen yüzük çiftlerinden birini tercih etmeye zorlanmışlar. Her denemede bir bilgi eksik bırakılmış (bazen karat, bazen renk, bazense fiyat). Yüzüklerin fiyat bilgisi verilmediğinde renk ve karat seçeneklerini rasyonel olarak değerlendiren denekler, işin içine fiyat girince rasyonelliği bir kenara bırakıp yüksek fiyatlı olanı tercih etmişler. Fiyat dezavantajı olsa bile (yani karatı daha pahalıya gelse dahi pahalı olanı tercih etmişler). Araştırmacılar bekâr öğrencilerle gerçekleştirdikleri bu ilk araştırmayı evlilik deneyimi yaşayan deneklerle de gerçekleştirmişler. Sonuç değişmemiş... Yani bir defa ağzı yananlar da aynı davranışı göstermeye devam etmişler.
İkinci deneyde ise deneklere cenaze için gerekli kutsal ürünler gösterilerek, daha ucuzunu arayıp aramayacakları yönünde sorular sorulmuş. Kontrol olarak da kutsal olmayan bir ürün için aynı soru tekrarlanmış. İkinci deneyin sonuçlarına göre, söz konusu sevdiğimiz birinin cenazesiyle ilgili malzemeler söz konusu olduğunda, "ucuzunu arama" zahmetine girişmiyoruz. Muhtemelen "böyle bir durumda parayı mı dert ediyorsun?" sorusundan kaçınıyoruz.
Üçüncü deneyde denekler ikiye ayrılmış. Duygusal etkileşimi artırmak için, bir grup çok sevdikleri ve değer verdikleri bir kişiyi belirleyip onun hakkında hislerini yazmış. Diğer grup da bunu "bildikleri ama çok tanımadıkları" birisi için yapmışlar. Sonra bu kişinin doğum günü partisiyle ilgili hayali bir senaryo oluşturulmuş ve doğum günü için alınacak keklerin üzerine "İyi ki doğdun [İSİM]" yazdırmanın yaratacağı fiyat farkı için pazarlığa girişmeleri istenmiş. Denekler, sevilen kişinin doğum günüyle ilgili pazarlığa girişmekten daha çok kaçınmışlar.
Görünen o ki, sevdiklerimiz söz konusu olduğunda rasyonel alışverişi bir kenara bırakıyoruz. Belki bunun daha evvel Açık Bilim'de kaleme aldığım "Para her kapıyı açar mı?" adlı yazımda bahsini ettiğim, Margaret Clark, Judson Mills ve Alan Fiske tarafından ortaya konan "pazar değerleri / sosyal değerler" ikiliği ile bir ilişkisi vardır.
Yazar: Tevfik Uyar