E
Eqe
Guest
Nükleik asitler yapıları içerisinde karbon (C), hidrojen (H), oksijen (O) ve azot (N) ve fosfat (P) bulunduran ve hücre tarafından sentezlenen büyük organik bileşiklerdir. Nükleik asitlerin yapı taşlarına nükleotit denilmektedir.
Yapıtaşı nükleotit olan nükleik asitlerin en temel görevi, kalıtsal bilgiyi taşımak ve hücreyi yönetmektir. Nükleotitler azotlu bir organik baz, 5 karbonlu (5C) bir şeker ve fosfat moleküllerinden oluşmaktadır.
Bazı nükleik asitlerin yapıtaşı sadece organik bir baz ve beş karbonlu bir bazdan oluşur. Buna ise nükleozit denilmektedir. Nükleozite bir fosfat bağlanması durumunda nükleotit meydana gelir.
Nükleotit Yapısı
- Azotlu Organik Baz : Pürin ve Pirimidin
- 5 karbonlu (5C) Şeker (Pentoz)
- Fosfat (fosforik asit)’dan oluşmaktadır.
Nükleotit yapısında bulunan bağlar glikozit bağı ve ester bağıdır. Glikozit bağı, baz ve beş karbonlu (5C) şeker arasında yer bulunan bağdır. Ester bağı ise beş karbonlu şeker ile fosfat grubu arasında bulunan bağdır.
Baz ve şeker birleşmesi sonucu nükleozit, nükleozite fosfat bağlanması durumunda nükleotit oluşur.
1. AZOTLU ORGANİK BAZ
Nükleik asitlerin yapısında bulunan azotlu organik baz, 5 karbon atomunun ve azotun halka şeklinde birleşmesi sonucu meydana gelen yapıdır. azotlu organik bazların iki çeşiti bulunmaktadır. Bunlar pürin ve pirimidin bazlarıdır.
Pürin
Çift halkalı bir yapıya sahip olan pürinler Adenin (A) ve Guanin (G) olmak olmak üzere iki çeşittir. Pürinler büyük moleküllerdir.
Pirimidin
Tek halkalı bir yapıya sahip olan pirimidinler Timin (T), Sitozin (S veya C) ve Urasil (U) olmak üzere dört çeşittir. Pirimidinler küçük müleküllerdir.
ÖNEMLİ NOT: Deoksiribo Nükleik Asit (DNA) yapısında bulunan bazlar, Adenin (A), Timin (T), Guanin (G) ve Sitozin (C)’dir. Ribo Nükleik Asit (RNA) yapısında bulunan bazlar ise Adenin (A), Urasil (U), Guanin (G) ve Sitozin (C)’dir. DNA yapısına özgü baz timin iken RNA’nın yapısına özgü baz ise urasil’dir.
2. BEŞ KARBONLU (5C) ŞEKER (PENTOZ)
Beş karbonlu şeker riboz ve deoksiriboz olmak üzere iki çeşittir. Riboz şekeri, riboz nükleik asit (RNA) yapısında bulunurken, Deoksiriboz, DNA (deoksiriboz nükleik asit) yapısında bulunmaktadır.
Riboz ve deoksiriboz arasındaki fark, deoksiribozda riboza oranla bir oksijen (O) atomu eksiktir.
Riboz —- C5H10O5
Deoksiriboz —- C5H10O4
3. FOSFAT (FOSFORİK ASİT)
Fosforik asitNükleik asitlerin ortak olarak hepsinde bulunan grubudur. Genel formülü H3PO4 şeklindedir.
Fosforik asitler nükleik asitler gibi büyük yapılı moleküllerin yapısında katıldıklarında fosfat grubu olarak isimlendirilirler.
NÜKLEOTİT ÇEŞİTLERİ
Adenin + Deoksiriboz + Fosforik asit = Adenin (deoksiribo) Nükleotit
Urasil + Riboz + Fosforik asit = Urasil (ribo) Nükleotit
Yukarıda aslında adenin nükleotit aslında DNA, urasil nükleotit ise RNA’dır. Nükleotitlerin adlandırılması bu şekildedir. Nükleotitlerin adlandırılması hakkında bilgiyi size yazımızın devamında vereceğiz.
Nükleik asit zincirini meydana getiren nükleotitlerin birbirine bağlanması fosfofiester bağı sayesindedir.
Nükleik asitler yapılarında bulundurdukları şeker türüne göre Deoksiriboz Nükleik Asit (DNA) ve Riboz Nükleik Asit (RNA) diye ikiye ayrılmaktadır.
NÜKLEOTİTLERİN ADLANDIRILMASI
Nükleotitlerin yalnızca yapılarında bulunan baz biliniyorsa baza göre adlandırılırlar. Örnek verecek olursak, Adenin nükleotit, Sitozin nükleotit gibi.
Nükleotitin baz ve şeker çeşitide biliniyorsa bu durumunda nükleotit hem şekerin adıyla hemde bazın adıyla adlandırılır. Bunu örnek ile açıklayacak olursak, Bazı adenin, şekeri deoksiriboz olan nükleotidin ismi, Adenin deoksiribonükleotit olur. Bazı guanin, şekeri riboz olan nükleotidin ismi ise Guanin ribonükleotit olur.
Nükleik asitlerin adlandırılması ise yapılarında bulunan beş karbonlu şekere göre olur. Buna en güzel örnek ise DNA (deoksiriboz nükleik asit) ve RNA (riboz nükleik asit)’dır.