Edebiyat Kuramı: Marksist Eleştiri
Tarihin gelişmesinin birtakım kanunlara göre olduğunu ileri süren Marksizm, ekonomik teori üzerine oturtulmuş bir tarih felsefesidir.
• 1848 senesinde siyasi, ekonomik ve tarih alanlarındaki düşüncelerini ‘Komünist Manifesto’da açıklayan Marksizm’in kurucuları Karl Marx ve Frederich Engels, edebiyat eleştirisi ve estetik ile alakalı düşüncelerini mektuplarında ortaya koymuşlardır.
Marksist_Elestiri_Kurami• Marksizme göre toplum hayatı iki temel yapıya ayrılır: Altyapı ve üstyapı. Altyapı; üretim, üretim güçleri, madde ve ekonomik dünya, eşya, soyut değerler, elle tutulup gözle görülen objeler ve maddi kurumlar olarak toplumumuzun üzerine kurulmuş olduğu değerlerdir. Üst yapı ise “manevi değerler” olarak tabir edilen din ve ahlaka ait değerlerin tamamı ile hukuk, sen temelt, bilim, moda, gelenek ve kültür gibi kurumlardır.
• Marksist eleştiri’de edebiyat eseri, sınıf çıkarlarını söyleyen bir ideolojidir. Sen temeltı üst yapının bir parçası olduğu için dönemin ideolojisini yansıtacak, bilinçli veya bilinçsiz olarak egemen sınıfın menfaatlerine hizmet edecektir. Bundan dolayı toplumumuzun altyapısı, üstyapısını ve dolayısıyla ideolojisini belirleyecek; sen temelt eseri de bu ideolojiyi yansıtan bir yapıt olacaktır.
• Marksist felsefede toplumlar sınıfa ayrılır ve bu derslikler arasında devamlı bir çatışma vardır. Marksizm, üreten sınıf demek olan işçi sınıfını öne çıkarmak, yaygınlaştırmak ve eskiye göre burjuva sayılan edebî çevreyi ortadan kaldırmak ister.
• Marksist eleştiri, sosyolojik eleştiri gibi genelde bir sen temelt olayının nedenlerini araştırır. Ancak sosyolojik eleştiri bu nedenlerin çeşitli olabileceğini iddia ederken Marksist eleştiri ekonomik şartları ve toplumdaki sınıf çatışmalarını esas alır ve olayı bunlarla açıklar.
• Bunlarla beraber Marksist estetiği, incelerken, 1934’e kadar olan birinci dönem ve Toplumcu Gerçekçilik Kuramı’nın kabul edildiği 1934’ten sonraki ikinci dönem olarak ele almak gerekiyor.
• Marx, Engels ve Plehanov gibi düşünürlerin, sen temelt eserleri ile ekonomik yapı arasındaki ilişkiyi araştırdıkları birinci dönemde, henüz parti tarafından saptanmış kesin bir görüş yoktur. İkinci dönem ise sen temelt anlayışının Sovyetlerde fotoğrafı bir nitelik kazen temelrak “toplumcu realistlik’’ adını aldığı dönemdir.
• Marksizm’in ilk sen temelt teorisyeni sayılan Plehanov eserlerin sosyal gerçeklik anlayış ile da açıklen temelbileceğini söyler ve şu ken temelatlere ulaşır:
• Sen temeltın kökeni iştir, faydadır, ihtiyaçtır.
• Yaşamak için yapılan işler sen temeltın bütününü kucaklar.
• Sen temeltçı bağlı olduğu sınıfın ideolojisini yansıtır.
• Burjuvazi, aristokrasi ve işçiler öne çıkar.
• Sınıf çatışması nedeniyle hayata işçilerin egemen olması en temel fikrini işleyen eserler, toplumsal realist eserleri oluşturur.
Marksist kuram, duyguyu öteleyip maddi, ekonomik ve tarihi kriterleri öncelediğinden özellikle romantik ve anlatımcı kuramlar tarafından eleştirilir. Edebi eseri estetik işlevini göz ardı ederek yalnızca maddi verilerle açıklamak, alışılmış edebiyat kuramlarının da eleştirdiği bir yoldur.
-Alinti-
Tarihin gelişmesinin birtakım kanunlara göre olduğunu ileri süren Marksizm, ekonomik teori üzerine oturtulmuş bir tarih felsefesidir.
• 1848 senesinde siyasi, ekonomik ve tarih alanlarındaki düşüncelerini ‘Komünist Manifesto’da açıklayan Marksizm’in kurucuları Karl Marx ve Frederich Engels, edebiyat eleştirisi ve estetik ile alakalı düşüncelerini mektuplarında ortaya koymuşlardır.
Marksist_Elestiri_Kurami• Marksizme göre toplum hayatı iki temel yapıya ayrılır: Altyapı ve üstyapı. Altyapı; üretim, üretim güçleri, madde ve ekonomik dünya, eşya, soyut değerler, elle tutulup gözle görülen objeler ve maddi kurumlar olarak toplumumuzun üzerine kurulmuş olduğu değerlerdir. Üst yapı ise “manevi değerler” olarak tabir edilen din ve ahlaka ait değerlerin tamamı ile hukuk, sen temelt, bilim, moda, gelenek ve kültür gibi kurumlardır.
• Marksist eleştiri’de edebiyat eseri, sınıf çıkarlarını söyleyen bir ideolojidir. Sen temeltı üst yapının bir parçası olduğu için dönemin ideolojisini yansıtacak, bilinçli veya bilinçsiz olarak egemen sınıfın menfaatlerine hizmet edecektir. Bundan dolayı toplumumuzun altyapısı, üstyapısını ve dolayısıyla ideolojisini belirleyecek; sen temelt eseri de bu ideolojiyi yansıtan bir yapıt olacaktır.
• Marksist felsefede toplumlar sınıfa ayrılır ve bu derslikler arasında devamlı bir çatışma vardır. Marksizm, üreten sınıf demek olan işçi sınıfını öne çıkarmak, yaygınlaştırmak ve eskiye göre burjuva sayılan edebî çevreyi ortadan kaldırmak ister.
• Marksist eleştiri, sosyolojik eleştiri gibi genelde bir sen temelt olayının nedenlerini araştırır. Ancak sosyolojik eleştiri bu nedenlerin çeşitli olabileceğini iddia ederken Marksist eleştiri ekonomik şartları ve toplumdaki sınıf çatışmalarını esas alır ve olayı bunlarla açıklar.
• Bunlarla beraber Marksist estetiği, incelerken, 1934’e kadar olan birinci dönem ve Toplumcu Gerçekçilik Kuramı’nın kabul edildiği 1934’ten sonraki ikinci dönem olarak ele almak gerekiyor.
• Marx, Engels ve Plehanov gibi düşünürlerin, sen temelt eserleri ile ekonomik yapı arasındaki ilişkiyi araştırdıkları birinci dönemde, henüz parti tarafından saptanmış kesin bir görüş yoktur. İkinci dönem ise sen temelt anlayışının Sovyetlerde fotoğrafı bir nitelik kazen temelrak “toplumcu realistlik’’ adını aldığı dönemdir.
• Marksizm’in ilk sen temelt teorisyeni sayılan Plehanov eserlerin sosyal gerçeklik anlayış ile da açıklen temelbileceğini söyler ve şu ken temelatlere ulaşır:
• Sen temeltın kökeni iştir, faydadır, ihtiyaçtır.
• Yaşamak için yapılan işler sen temeltın bütününü kucaklar.
• Sen temeltçı bağlı olduğu sınıfın ideolojisini yansıtır.
• Burjuvazi, aristokrasi ve işçiler öne çıkar.
• Sınıf çatışması nedeniyle hayata işçilerin egemen olması en temel fikrini işleyen eserler, toplumsal realist eserleri oluşturur.
Marksist kuram, duyguyu öteleyip maddi, ekonomik ve tarihi kriterleri öncelediğinden özellikle romantik ve anlatımcı kuramlar tarafından eleştirilir. Edebi eseri estetik işlevini göz ardı ederek yalnızca maddi verilerle açıklamak, alışılmış edebiyat kuramlarının da eleştirdiği bir yoldur.
-Alinti-