Mantık Nedir? Mantığın Konusu Nedir?
“Nutuk” kavramından, yani “konuşmak”tan türeyen bir kavramdır. Farabi için bu iç ve dış konuşma şeklinde gerçekleşir. “Mantık” hem bir bilime ad olarak, hem de bir düşünme tarzını belirtmek için kullanılır.“Mantıktan nerelerden sorumluyuz?”, “Tüm bilimlerin genel yöntemi olarak, mantık kabul edilir” gibi cümlelerde mantık bir bilim anlamında kullanılır. Diğer türlü ise “Söylediklerin akla mantığa uyuyor”, “Biraz mantıklı ol”, “Mantıklı düşünelim” derken ise mantık düşünme anlamında kullanılmıştır.
Düşünme olarak mantık, mantık disiplinine bağlı değildir. İnsanlar “mantık”ın bir bilim olarak kabul görmesinden önceki zamanlarda da mantıklı ve tutarlı düşünürlerdi. Ama mantık, Aristoteles ile birlikte bir bilim hâline gelmiştir.
Terim olarak mantık, bilinenden yola çıkarak bilinmeyenin bilgisine ulaşmaya vasıta olan bir bilim veya kurallarına uyulduğu takdirde zihni hataya düşmekten koruyan bir disiplindir. Mantık, doğru düşünmeyi yanlış düşünmeden ayıran kurallar sistemidir.
Mantık, formel bir bilimdir. Yani biçimseldir. Dış dünyadaki somut olaylarla ilgili değildir. Mantığa konu olan kavramlar dış dünyada “şudur” veya “budur” diye gösterilemez. Bu sebeple düşüncenin bilimi olan matematik ve geometriye benzer. Bu bilimlerin temelinde zaten mantıksal düşünme ve mantıksal akıl yürütme vardır.
MANTIK NEDİR?
Düşüncenin düşünceyle doğrulanması bilimi. Aristoteles, düşüncelerin doğru olup olmadığını denetlemek için bilimsel bir düşünce yöntemi aramış ve doğru düşünmenin kurallarını saptamaya çalışarak Bunlara Yunanca ‘alet’ manasına gelen ‘organon’ ismini vermiştir. Aristoteles’e göre mantık kuralları doğru düşünmenin aletleridir. ‘Biçimsel mantık’ denilen mantık, Aristoteles’in kurmuş olduğu mantıktır.Mantık bilimi asırlardır çeşitli düzenlemelerden geçtiği halde hep Aristoteles’in tanımına uygun ve biçimsel kalmıştır; çünkü düşüncenin gene düşünceyle doğrulanabileceği iddiasındadır. Oysa düşünce ancak pratikle doğrulanabilir, kuramı denetleyen ve doğru olup olmadığını ortaya koyan eylemdir.
Biçimsel mantık şu üç ilkenin üstüne kurulmuştur:
Özdeşlik ilkesi: Bir şey kendinin aynısıdır.
Çelişmezlik ilkesi: Bir şey hem doğru hem yanlış olamaz.
Üçüncü durumun olanaksızlığı ilkesi: Bir şey ya doğru ya yanlıştır, üçüncü bir olanak yoktur.
Eytişimsel (diyalektik) mantık, eytişimsel özdekçiliğe mantık açısından verilen bir addır ve eytişimin, doğanın ve tarihin olduğu kadar, düşünmenin de genel yasalarının bilgisidir. İnsan, doğayı ve tarihi, ancak doğanın ve tarihin işleyiş yasalarıyla işleyen bir düşünceyle kavrayabilirdi. İnsanın bizzat kendisi de doğanın ve tarihin(toplumumuzun) bir parçasıdır. İnsan, düşüncesi ile doğayı ve tarihi biçimlendirmemiş, tersine düşüncesi, doğayla ve tarihle biçimlenmiştir.
(Doğa ve tarih(toplum) insanı, düşünceyi biçimlendirir, insan, düşünce de doğa ve tarihi(toplumu) biçimlendirir. Diyalektik bir birlik olarak karşılıklı etkileşirler N.) Düşüncesini doğaya ve tarihe etkin kılabilmek için, doğayı ve tarihi kavraması gerekir. ‘’Mantığın yasaları, nesnel gerçekliğin, insanın öznel bilincinde yansımasının yasalarıdır’’.
Eytişimsel mantığın temel görevi; devimi, değişmeyi, nesne ve olayların devamlı gelişmelerini insansal kavramlarla dile getirmektir. Eytişimsel mantık, düşüncenin mantıksal gelişmesi ile nesnenin tarihsel gelişmesi arasındaki ilişkiyi saptar.
MANTIK BİLİMİNİN KONUSU NEDİR?
Gündelik yaşamda kullanılacak olan “mantıklı olma” veya “mantıklı davranma” sözlerinden ne anlıyorsunuz? Mantık dersinin konusunun neler olabileceğini düşününüz. “Bütün insanlar mantıklı düşünürler” ve “Gülşah bir insandır” cümlelerinden yola çıkarak mantıklı bir sonuç çıkarmaya çalışılmaz. Sizce bu mantıklı bir davranış mı?Mantık, Arapça söz, konuşma manasına gelen nutuk sözcüğünden türetilmiştir. Batı dillerindeki karşılığı ise logictir. Grekçe logos sözcüğünden gelir. Logos; akıl, düşünme, yasa, ilke, söz vb. Anlamındadır. Mantık terimi iki anlamda kullanılır:
Doğru düşünme şekli olarak: “Mantıklı düşün!”, “Konuşmalarında hiç mantık var mı?”, “Biraz mantıklı ol!”, “Doğru düşün!” gibi sözler bu manada kullanılır. Günlük hayatta sizler de aynı anlama gelebilecek değişik sözleri kullanıyorsunuz.
Doğru düşünme şeklini konu alan felsefe disiplini olarak: Akıl yürütme ve belgeleme tarzındaki düşünmenin kurallarını inceler. Bu anlamda, ileri sürülen düşüncenin doğruluğu ile değil, nasıl doğru düşüneceğimiz ile ilgilenir.
Dolayısıyla mantık, tüm bilimlerin temelinde yer alır; çünkü bilim gerçeğin bilgisine ulaşmayı amaçlıyorsa eğer, doğru düşünme olmadan gerçekliğin bilgisine ulaşmak olanaksızdır.
Mantık, doğru düşünmenin kurallarını inceleyen bir disiplin olarak tanımlana bilir.
Yukarıdaki tanımda geçen “doğru”, mantık doğrusudur ve bilgi doğrusundan ayrılır. Demek ki iki tür doğruluktan söz edilebilir: Bilgi doğrusu ve mantık doğrusu.
-Alinti-