Machizm veya Mahizm, Alman düşünürü Ernst Mach‘ın olgucu öğretisidir. Alman fizikçisi ve düşünürü Ernst Mach’ın öğretisi olan Machizm, bilimsellik görünüşü içinde bilim dışılığın en belli örneklerinden birisidir.
Empiriocriticisme adı ile anılan öğretisinde varlığın duyum denilen elemanlardan meydana geldiğini, bütün doğanın insan düşüncesinde düzene konulan bu eleman serilerinin toplamı olduğunu, nesnel sandığımız her şeyin gerçekte bizim öznel duyumlarımızdan ibaret bulunduğunu ileri sürmüştür. Ona göre varlık bir duyumlar karması’dır. Fizik ve psişik bütün gerçeklikler temelde öznel duyumlara indirgenirler.
Mach’ı izleyenler bilimsellik iddiası içinde bu kadar ileri gitmenin mümkün olmadığını anlayarak, bu duyumların hiç kimseye ait olmayıp yansız olduklarını ileri sürmüşler ve onun öznel idealizmini gizlemeye çalışmışlardır. Ne var ki ne fizik ne de psişik olmakla tanımlanan bu yansız kavramı da Mach’ın savına hiç bir gerçeklik katmamıştır. Çünkü doğada fizik veya psişik olmayan hiç bir şey yoktur.
MACHİZM FELSEFE ANLAYIŞI
Ernst Mach, nesnel doğayı ve bundan ötürü bilimi yadsıdığı ve böylece metafiziğe düştüğü halde metafizikle de savaşmış ve Kant’ı metafiziği temizleyememekle suçlamıştır, şöyle der: “Büyük Königsberg’li metafizikte temizlik yapmış olduğu zaman numen denilen mantarı temizlemeyi unutmuştur. Bu mantar işte o günden beri büyüyüp gitmektedir”. Bütün maddesel kuramlar gibi atom kuramına da karşı çıkan Mach, ünlü fizikçi Planck’la yapmış olduğu bir tartışmada bu yoldaki fizik araştırmalarını bilime aykırılıkla suçlamıştır. Ona göre doğada hiç bir gerçeklik bulunmadığından atom da, numen, yani kendiliğinde gerçeklik de yoktur.
Bu, dünyada benim öznel varlığımdan başka hiç bir şey yok, demektir ki tekbencilik anlayışına varan bilimdışı bir idealizmdir. Mach’ın vardığı sonuç, olgucu düşüncenin mecburi sonucudur. Denilebilir ki olguculuk (Pozitivizm) XX. Yüzyılın başlarında, ilerde daha başka biçimlere dönüşmek üzere, Mahçılık biçimine dönüşmüştür. Fiziğe olduğu kadar metafiziğe de sözde sırt çevirerek üçüncü bir yol olma iddiasındadır. Gerçekte İngiliz düşünürleri George Berkeley (1685-1753) ve David Hume’un (1711-1776) görüşünü izler, düşünen insanın dışında hiç bir objektif gerçek bulunmadığını dolaylı olarak ileri sürmekle sübjektif ruhçuluğu savunur.
İnsanın dışındaki bütün şeyleri insanın duyularına indirgemekle, insanın dışında ve insandan önce de var olan dünyayı tanımaz. Deneyci görünür ama deneydeki objektif gerçeğin varlığını yadsır. İnsan için yalnızca duyularla elde edilen algıların gerçek bulunduğunu ve insanın bu tasarımlarla yetinmesi gerektiğini ileri sürer. Mahizme ampiriokritisizm adı da verilerek Richard Avenarius’ün (1843-1896) düşüncesi ile birleştirilir. Mahçıların sözele deneyi başvurmalarının onları hiç bir zaman bilimselleştirmediği bütün açıklığıyla ortaya konmuştur.
Deneyciliği (Mahçılık, deneyci eleştiricilik manasına gelen empiriocriticisme adı ile da anılır) materyalist anlamının tam karşıtı olan idealist bir anlamda ele alan Mahçılık, bir yandan bilgi kökeninin deneysel olduğunu kabul ederken öbür yandan deneydeki nesnel gerçeğin varlığını yadsır. Deney konusunun nesnel dünya olmayıp duyumlar ve algılar olduğunu ileri sürer, buysa düpedüz öznel düşürcecilik (sübjektif idealizm) demektir. “Herkes insandaki duyumun ne olduğunu bilir, ama insan olmaksızın duyum veya insandan önce varbulunan duyum saçmadan diğer bir şey değildir”.
Mahçıların, yansız eleman uydurmasıyla materyalizm ve İdealizmin üstüne yükselme savlan, diyalektik maddeci felsefede felsefe şarlatanlığı olarak nitelenir. Ünlü bir diyalektikçi Mahçılara, her aklı başında insanın kolaylıkla yanıtlayabileceği şu soruları sorar: İnsandan önce doğa var mıydı? Mahcılara göre yoktur, çünkü doğayı bireysel insan duyumu varetmiştir. İnsan beyniyle mi düşünür?
Mahcılara göre insan beyniyle düşünmez, çünkü beyin denilen örgeni bireysel insan düşüncesi varetmiştir. Çevrenizde kendinizden başka insanlar var mıdır? Mahcılara göre yoktur, çünkü o başka insanlar da bireysel duyum ve düşüncenin ürünüdür. Mahçılık, pek açık bir tekbencilik (solipsizm)’tir ve saçmalığının en açık kanıtı da budur.
-Alinti-