E
Eqe
Guest
Kütahya Yöresi Şive ve Aksanına Örnekler
Ahmet ÇETİNER /Araştırmacı
Aşağıda Kütahya ili Tavşanlı ilçesi Tepecik Beldesi ve yöresinde günlük hayatta kullanılan kelimelerden bazıları sıralanmıştır.Yöredeki gençlerimiz bu aksanı ve şiveyi giderek terketmesine rağmen orta yaş ve üstü halkımız tarafından halen kullanılmaktadır.
• Gözee : Güzel
• Töbosun : Tövbe olsun
• Gali : Gari, anlamında.
• Haşheşli Gözme : Haşhaşlı Gözleme
• Tarna : Tarhana
• Deli Tandır : Odun Sobası
• Gelyon : Geliyorum
• Gityon : Gidiyorum
• Yapyon : Yapıyorum
• Kesyon : Kesiyorum (ve bunun gibi birçok örnekle çoğaltılabilir)
• Büber : Biber
• Kompil : Patates
• Irmızan : Ramazan
• İsmel : İsmail
• Üsen : Hüseyin
• Gayınna : Kaynana
• Boba,Buba : Baba
• Şerfe : Şerife
• İbram : İbrahim
• Gayınpeder : Kayınpeder
• Gııı : Bayanlara (seslenmek amacıyla söylenir)
• Lenn : Erkeklere hitap ( seslenmek amacıyla söylenir)
• Dada : Çocuk
• Dada mevlidi : Çocuk mevlüdü (Çocuğun doğumundan bir müddet sonra yapılan dini tören)
• Badılcan : Patlıcan
• Kesdene : Kestane
• Bakırca : Metal kova
• İlyen : Leğen
• Sıfra : Sofra
• Sıfraaltı : Yer sofrasının altına serilen örtü,Yaygı
• Curuk : Hindi
• Mezerlik : Mezarlık
• Ünnemek : Çağırmak
• Erkeç : Keçi
• Gemiyonuzmu : Gelmiyormusunuz (Burdaki ‘n’ harfi damaktan vurgulanacak)
• Galdırımcı : Kaldırımcı (yol işi yapan ustalara denir ki : bu Tepecikte Ata mesleğidir.)
• Deze : Teyze
• Enkini : Elindeki şey veya 'onu' anlamında söylenir
• Napyon : Napıyorsun (Ne haber veya Nasılsın anlamında kullanılır)
• Gıdaa,gadaa : Kadar
• Dartvicenmi : Tartıverecekmisin
• Bizimoğlan : Öyle bir kelimedir ki açıklaması dahi zordur.Bazen yakın erkek akrabalara hitap ederken kullanılır,bazen de tanımadıklarına ‘birader,kardeş,beyefendi’ yerine geçer..
• Bizimgız : yukarudakinin değişiği
• Nigıda,negada : Ne kadar
• Gaktırıvee : İtele ,İtekle
• Vaa : Var
• Acıktan : Birazdan,biraz sonra
• Gara benizli : Esmer yüzlü
• Çapar : Sarı saçlı,sarışınlara ve renkli gözlülere denir.
• Hökümat : Hükümet
• Hinciki : Şimdiki
• İngas: Şaka,sahte
• Köv : Köy
• Goley : Kolay
• Köthaya: Kütahya
• Tavatır: Tevatür,Aşırı
• Sıpıtmak: Fırlatmak,ileriye atmak
• Gıyneşve : Hareket et,davran anlamında
• Ünnemiş : Seslenmiş,çağırmış
• Urlara : Oralara
• Burlara : Buralara
• Ge Bure : Buraya gel
• Hişdamma : Sessiz ol.Sus! anlamında
• Eyyaha Bag : Vallaha bak ! gibi bir sözdür. (genelde bayanlar kullanır)
• Bihoş : Bir tuhaf
• Mayhoş : Ekşi
• Davşanne : Tavşanlı ilçemizin yerel ağızda söylenişi..Eskiden ‘’Kasaba’’ veya 'Bazar' denirdi.
• Gündöndü : Ayçiçeği,çekirdek
• Lömsözlü : Dobra konuşan.(Bazende düşünmeden konuşanlara denir)
• Dee Urda,Dee ha : Taa orada
• Iscak : Sıcak
• Aha Boo: İşte bu
• Emme: Ama.Fakat
• Çekişmek: Kavga etmek
• Cereme: Ceza,Külfet
• Gayıl olmak : Razı olmak
• Sası : Yavan,Tuzsuz.
• Avara: Gevşek.İşe yaramaz
• Apışmak: Öylece kalakalmak
• Böğür,Börün: Göğüs.Gövde
• Bürünmek: Örtünmek
• Çıngırdak: Zil,Çan
• Çapıt: Çaput,Bez
• Çıkı: Mendil yada bezden Torba
• Dürü: Gelin Hediye bohçası
• Ecinni: Şeytan,Cin
• Engücü: Eninde sonunda,nasıl olsa
• Erinmek: Üşenmek
• Gaçıl: Kenara çekil
• Havas: Heves,Merak
• Hırt: Olgunlaşmamış,çiğ
• Hinci: Şimdi
• Enişber: Rençber,Çiftci
• Garın (Aşı): İşkembe Çorbası,yemeği
• Gav gibi: Hafif
• Gurna: Çeşme musluğu
• Ebeş: Çok bilmiş,Laf ebesi
• Masus: Şaka
• Mayışmak: Gevşemek
• Muzur: Aksi yaramaz,afacan çocuk
• Müdane: Minnet,Tenezzül
• Narasın: Ne arasın?..Yok,mevcut değil
• Sumsuk: Yumruk
• Süsmek: Büyükbaş hayvanların insanı boynuzuyla iteklemesi
• Şinik: Tahıl ölçeği
• Marma: Havlu (eskiler derdi,gençler pek bilmez)
• Urba: Elbise
• Yüklük: Yatak yorganın yığıldığı dolap veya yer
• Zıbarmak: Uyumak
• Emmi: Amca (yeni nesiller artık Emmi hitabını kullanmıyor)
• Goyve: Koyuver,bırakıver
• Baken: Bakayım
• Dartvicenmi: Tartıverecekmisin (pazarda)
• Alvicenizmi: Alıverecekmisiniz
• Açıvicenizmi: Açıverecekmisiniz
• Nolcek: Ne olacak
• Nigada: Ne kadar
• Musfa: Mustafa
• Sadıç: Sağdıç
• Kemkirmek : şımarmak
• Badılcan: Patlıcan
• Göveç: Güveç
• Bönelek : Konuşmadan bön bön bakana denir.
• Uluk : Bir işi beceremeyene denir.
• Samsak: Sarımsak
• Mere : Mera (otlak)
• Örtme : Eskiden kadinların başlarına giydiği koyu renkli bir çeşit yöresel örtü
• Enteri : Entari,gömlek
• Bıza: Buzağı
• Malak: Manda yavrusu
• Gatık: Katık (kurutulmuş yoğurt.eski geleneksel yiyeceklerden)
• Alma : Elma
• Yunmak : Yıkamak
• Yülütmek : Traş ettirmek
• Temmiç,Temmiş : Sahur vakti (Ramazanda)
• Üleşmek,Öleşmek : Paylaşmak
• Abuu,Aboo: Çok, aşırılığı ifade etmek için ünlem sözü.
• Anız: Biçilen buğdayın tarlada kalan köklü sapı
• An: Tarla sınırı
• Böğün: Bugün.
• Barabar: Beraber.
• Babıç: Ayakkabı.
• Baaça: Bahçe
• Bide: Pide
• Çilte: Oturmak için yapılan küçük yer döşeği.
• Çıkı: 1. Ağızı lastikli bez torba 2. Ekmek sarılan bez parçası.
• Çorap takka: Örgü iple yapılan şapka.(Eskiden kışın genellikle çocuklar giyerdi.)
• Dabıyat: Huy.mizaç
• Dırnak gada: Çok çok az.çok küçük
• Döğen: Harman döverken hayvanların çektikleri üstü ağaç, altı çakmak taşı olan aygıt.
• Dıngılmak: Otururarak hafif yan yatmak,yana yuvarlanmak
• Fistan: Basmadan yapılan kadın elbisesi.
• Gara: Kara.Siyah
• Gursak: Boğaz.Kursak
• Göynüm: Gönlüm.
• Gıran: Salgın hastalık,Kenar
• Garannık: Karanlık.
• Garez: Kin.
• Hadibakam: Hadi göreyim.
• Hana: Hani Nerede?
• İcar: Toprak kirası.
• Köfün: Büyük sepet.
• Gıt: Kıt,Az.
• Kurdeşen: Allerji.
• Galbır: Büyük gözenekli elek.
• Kile: Buğday ölçülen 12-14 kilo alan kab.
• Gama: Ucu eğri ve sivri olan bıçak.
• Mintan: Sırta giyilen kısa elbise.
• Nacap: Nasıl?
• Narasın: Yok olduğunu üzülerek söylemek. Ne arasın bizde ..anlamında.
• Okka: Kilenin sekizde birini ifade eden ölçü kabı.
• Paklamak: Temizlemek.
• Potin: Bot.
• Poçu: Atkı, dolak.(Düğünlerde Damat ve şağdıcın omzuna takılır)
• Peşkir: Önlük,Mendil.
• Seğitmek: Koşmak.
• Zini: Sofrada üzerine yemek konulan geniş ve yuvarlaktepsi .
• Velesbit: Bisiklet.
• Zeree: Ondan dolayı mı? Ben farketmiştim zaten ..anlamında
• Barak gafalı : Çok saçlı ve dağınık kafa
• Göğer : Sebze,yeşillik yiyecek
• Çebiç,çepiş: 1 yaşında keçi yavrusu
• Tınlamıyor: Cansız,hareketsiz
• Gocuk: Palto
• Yamani eyi osun : Oh olsun,Müstehaktır ona
• Şinik Gafalı : Koca Kafalı (Kafası büyük olan )anlamında
• Fikirsiz,Gaba fikirli : Sosyal zekası az olanlara denir.
• Mile : Misket,Bilye
• Gara Gazoz : Coca-Cola nın yöresel tabiri
• Beyaz Gazoz : Sade Gazoz
• Püsgevit: Bisküi
• İme : Emi (Tembih sözü)
• Zartlak: Şişko,Şişman
• Mıymıntı: Ağır davranan,beceriksiz
• Hassön: Hasan Hüseyin
• Yedek : Çay demliği,Su demliği anlamında
• Gorcu: Köy Korucusu
• Alfat : Armutun yabanisi
• Vesayit: Vasıta,Araç
• Çay guymak : Çay koymak,(başka yörelerde çay dökmekte denir)
• Urgan : Halat
• Köstek Kırmak,Köstek Koparmak : Çocukların oynaması sırasında koşuşturması ve Tozu Dumana katması
• Sep,Sepi: Çeyiz eşyası
• Terefi : Teravih
• Alaz : Ateş,Alev
• Kugurcuk : Güvercin
• Çete gibi : Başını beceren,Zorlu,Çetin ceviz anlamında
• Kelem : Lahana
• Öğsüz,Ögsüz: Annesiz
• Hamursuz: Bir çeşit yöresel ekmek
• Yağır: Aşırı kirlenme,Yara
• Gavgımak : Zıplamak
• Şavk: Işık,Aydınlık
• Yuğmak : yıkamak
Eski Anadolu Türkçesi ile önceki yazı dillerinde ortak olan özelliklerden biri damak n’ sinin varlığıdır. Damak n’ si, Orta Asya Türkçesinde olduğu gibi Eski Anadolu Türkçesinde de vardır ve kef ile gösterilir. İstanbul konuşma ağzında damak n’ si bulunmadığı için bu işaretin 16. yüzyıldan itibaren gerçek telâffuzu yansıtmadığı söylenebilir. Ama hiç olmazsa üç yüz yıl, Eski Anadolu Türkçesi bu sesi korumuştur. Günümüzde damak n’ si, Batı Anadolu (Ege), ve Orta Anadolu yöresel ağızlarıyla söylenmektedir.Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu,Trakya ve Karadeniz, ağızlarında bu ses bilinmez ve konuşulmaz.
Kütahya ve yöresi ağızlarda iki yada daha fazla heceyi kaynaştırıp uzatarak bir tek hece haline getirilmektedir.Bölgemiz ağızlarında içseste ünlüler arasında bulunan ünsüzler eriyip kaybolurlar ve kendi heceleri içinde bulunan ünlüler ile kaynaşarak onları uzun ünlüye dönüştürürler.
mara< mağara , düün< düğün , garla< karılar , ırat< rahat , ibram< İbrahim , şikatçi< şikayetçi , ok ? lamız< oklavamız , aşcesen< açacaksan , yamır< yağmur , amet< Ahmet , aşam< akşam , galfa< kalfa , gada< kadar , penir< peynir .
..
Kütahya ve yöresi ağızlarında yazı dilimizde bulunan ve genel Türkçe ile ortak olan temel ünlüleri ile bazı Anadolu ağızlarında da bulunan kapalı e (?) ünlüsünün yanında, komşu seslerin etkileri yada konuşan kimselerin konuşma özelliklerine bağlı etkiler altında oluşmuş ve boğumlanma nitelikleri değişmiş ünlü türleri vardır.
Çamâşır, gelcekmin < gelecek misin , böle ? < böyle , guyvıceklerse< koyuvereceklerse , gitmiyo?< gitmiyor , n~o ? lcamış < ne olacakmış .
...
Bölgemiz ağızlarındaki bütün ünlülerde kısalık görülür. Ge olum< gel oğlum , c?ara< sigara , mãf eTdi< mahvetti ,
Ağızlarda olan bütün dar ünlülerde görülen genzelleşme, bölgemiz ağızlarında yalniz a ünlüsü üzerindedir .
sã< sana , bã< bana
Türkçe yazı dilinde dudak ünsüzlerinin yanında yuvarlak olarak bulunan ünlüler, bölgemiz ağızlarında dil benzeşmesine uyarak genellikle düzleşmiştir.
yımırta< yumurta , davıl< davul , yazakan< yazarken
ünlü kalınlaşması olayı bölgemizde pek seyrek görüldüğü halde, ünlü incelmesinin örnekleri fazladır.
ağec< ağaç , ak ? ıdeş< arkadas , buldey< buğday , ganel< kanal
Birinci hecelerinde yuvarlak ünlü bulunan çift heceli kelimelerin ikinci hecelerinde bulunan düz ve geniş ünlüler, bazen darlaşıp yuvarlaklaşarak dudak benzeşmesine uğrarlar.
soru< sonra , gocu< koca
Ünlü değişmesi bölgemiz ağızlarında genellikle bütün ünlülerde görülmektedir.
eccik< azıcık , madinoz< maydanoz , misir< mısır , baraba< beraber , hanâ< hani , duşman< düşman , k ? ını< kına , imin< emin , urdan< oradan , kötaya< Kütahya , gocuman< kocaman , büber< biber
Kütahya ve yöresi ağızlarında genellikle vurgusuz olan orta hece ünlüleri kısalır ve bazen düşer.
ordan< oradan , çağrır< çağırır , yimbeş< yirmi-beş , gayınna< kayın-ana .
Bölgemiz ağızlarında l,r,ş ile başlayan yabancı kelimelere genellikle i,u ünlüleri ek lenir.
ilazım< lazım , erceb< recep , ırza< rıza , ürya< rüya
Bazı durumlarda kapalı bir hecenin sonunda türeme bir a,e,ı,i, ünlüsü bulunur.
Bi yandana< bir yandan , sekizen< seksen , endirikene< indirirken .
Kütahya ve yöresi ağızlarda, içses çift ünsüz bulunan yerlerde birinci ünsüz tonsuz olsa bile, ikinci ünsüz genellikle tonlu ve tonlulaşma eğilimindedir.
mutvak< mutfak , gıpgırmızı< kıpkırmızı , garagol< karakol ,ısbınak ?< ıspanak
Ahmet ÇETİNER /Araştırmacı
Aşağıda Kütahya ili Tavşanlı ilçesi Tepecik Beldesi ve yöresinde günlük hayatta kullanılan kelimelerden bazıları sıralanmıştır.Yöredeki gençlerimiz bu aksanı ve şiveyi giderek terketmesine rağmen orta yaş ve üstü halkımız tarafından halen kullanılmaktadır.
• Gözee : Güzel
• Töbosun : Tövbe olsun
• Gali : Gari, anlamında.
• Haşheşli Gözme : Haşhaşlı Gözleme
• Tarna : Tarhana
• Deli Tandır : Odun Sobası
• Gelyon : Geliyorum
• Gityon : Gidiyorum
• Yapyon : Yapıyorum
• Kesyon : Kesiyorum (ve bunun gibi birçok örnekle çoğaltılabilir)
• Büber : Biber
• Kompil : Patates
• Irmızan : Ramazan
• İsmel : İsmail
• Üsen : Hüseyin
• Gayınna : Kaynana
• Boba,Buba : Baba
• Şerfe : Şerife
• İbram : İbrahim
• Gayınpeder : Kayınpeder
• Gııı : Bayanlara (seslenmek amacıyla söylenir)
• Lenn : Erkeklere hitap ( seslenmek amacıyla söylenir)
• Dada : Çocuk
• Dada mevlidi : Çocuk mevlüdü (Çocuğun doğumundan bir müddet sonra yapılan dini tören)
• Badılcan : Patlıcan
• Kesdene : Kestane
• Bakırca : Metal kova
• İlyen : Leğen
• Sıfra : Sofra
• Sıfraaltı : Yer sofrasının altına serilen örtü,Yaygı
• Curuk : Hindi
• Mezerlik : Mezarlık
• Ünnemek : Çağırmak
• Erkeç : Keçi
• Gemiyonuzmu : Gelmiyormusunuz (Burdaki ‘n’ harfi damaktan vurgulanacak)
• Galdırımcı : Kaldırımcı (yol işi yapan ustalara denir ki : bu Tepecikte Ata mesleğidir.)
• Deze : Teyze
• Enkini : Elindeki şey veya 'onu' anlamında söylenir
• Napyon : Napıyorsun (Ne haber veya Nasılsın anlamında kullanılır)
• Gıdaa,gadaa : Kadar
• Dartvicenmi : Tartıverecekmisin
• Bizimoğlan : Öyle bir kelimedir ki açıklaması dahi zordur.Bazen yakın erkek akrabalara hitap ederken kullanılır,bazen de tanımadıklarına ‘birader,kardeş,beyefendi’ yerine geçer..
• Bizimgız : yukarudakinin değişiği
• Nigıda,negada : Ne kadar
• Gaktırıvee : İtele ,İtekle
• Vaa : Var
• Acıktan : Birazdan,biraz sonra
• Gara benizli : Esmer yüzlü
• Çapar : Sarı saçlı,sarışınlara ve renkli gözlülere denir.
• Hökümat : Hükümet
• Hinciki : Şimdiki
• İngas: Şaka,sahte
• Köv : Köy
• Goley : Kolay
• Köthaya: Kütahya
• Tavatır: Tevatür,Aşırı
• Sıpıtmak: Fırlatmak,ileriye atmak
• Gıyneşve : Hareket et,davran anlamında
• Ünnemiş : Seslenmiş,çağırmış
• Urlara : Oralara
• Burlara : Buralara
• Ge Bure : Buraya gel
• Hişdamma : Sessiz ol.Sus! anlamında
• Eyyaha Bag : Vallaha bak ! gibi bir sözdür. (genelde bayanlar kullanır)
• Bihoş : Bir tuhaf
• Mayhoş : Ekşi
• Davşanne : Tavşanlı ilçemizin yerel ağızda söylenişi..Eskiden ‘’Kasaba’’ veya 'Bazar' denirdi.
• Gündöndü : Ayçiçeği,çekirdek
• Lömsözlü : Dobra konuşan.(Bazende düşünmeden konuşanlara denir)
• Dee Urda,Dee ha : Taa orada
• Iscak : Sıcak
• Aha Boo: İşte bu
• Emme: Ama.Fakat
• Çekişmek: Kavga etmek
• Cereme: Ceza,Külfet
• Gayıl olmak : Razı olmak
• Sası : Yavan,Tuzsuz.
• Avara: Gevşek.İşe yaramaz
• Apışmak: Öylece kalakalmak
• Böğür,Börün: Göğüs.Gövde
• Bürünmek: Örtünmek
• Çıngırdak: Zil,Çan
• Çapıt: Çaput,Bez
• Çıkı: Mendil yada bezden Torba
• Dürü: Gelin Hediye bohçası
• Ecinni: Şeytan,Cin
• Engücü: Eninde sonunda,nasıl olsa
• Erinmek: Üşenmek
• Gaçıl: Kenara çekil
• Havas: Heves,Merak
• Hırt: Olgunlaşmamış,çiğ
• Hinci: Şimdi
• Enişber: Rençber,Çiftci
• Garın (Aşı): İşkembe Çorbası,yemeği
• Gav gibi: Hafif
• Gurna: Çeşme musluğu
• Ebeş: Çok bilmiş,Laf ebesi
• Masus: Şaka
• Mayışmak: Gevşemek
• Muzur: Aksi yaramaz,afacan çocuk
• Müdane: Minnet,Tenezzül
• Narasın: Ne arasın?..Yok,mevcut değil
• Sumsuk: Yumruk
• Süsmek: Büyükbaş hayvanların insanı boynuzuyla iteklemesi
• Şinik: Tahıl ölçeği
• Marma: Havlu (eskiler derdi,gençler pek bilmez)
• Urba: Elbise
• Yüklük: Yatak yorganın yığıldığı dolap veya yer
• Zıbarmak: Uyumak
• Emmi: Amca (yeni nesiller artık Emmi hitabını kullanmıyor)
• Goyve: Koyuver,bırakıver
• Baken: Bakayım
• Dartvicenmi: Tartıverecekmisin (pazarda)
• Alvicenizmi: Alıverecekmisiniz
• Açıvicenizmi: Açıverecekmisiniz
• Nolcek: Ne olacak
• Nigada: Ne kadar
• Musfa: Mustafa
• Sadıç: Sağdıç
• Kemkirmek : şımarmak
• Badılcan: Patlıcan
• Göveç: Güveç
• Bönelek : Konuşmadan bön bön bakana denir.
• Uluk : Bir işi beceremeyene denir.
• Samsak: Sarımsak
• Mere : Mera (otlak)
• Örtme : Eskiden kadinların başlarına giydiği koyu renkli bir çeşit yöresel örtü
• Enteri : Entari,gömlek
• Bıza: Buzağı
• Malak: Manda yavrusu
• Gatık: Katık (kurutulmuş yoğurt.eski geleneksel yiyeceklerden)
• Alma : Elma
• Yunmak : Yıkamak
• Yülütmek : Traş ettirmek
• Temmiç,Temmiş : Sahur vakti (Ramazanda)
• Üleşmek,Öleşmek : Paylaşmak
• Abuu,Aboo: Çok, aşırılığı ifade etmek için ünlem sözü.
• Anız: Biçilen buğdayın tarlada kalan köklü sapı
• An: Tarla sınırı
• Böğün: Bugün.
• Barabar: Beraber.
• Babıç: Ayakkabı.
• Baaça: Bahçe
• Bide: Pide
• Çilte: Oturmak için yapılan küçük yer döşeği.
• Çıkı: 1. Ağızı lastikli bez torba 2. Ekmek sarılan bez parçası.
• Çorap takka: Örgü iple yapılan şapka.(Eskiden kışın genellikle çocuklar giyerdi.)
• Dabıyat: Huy.mizaç
• Dırnak gada: Çok çok az.çok küçük
• Döğen: Harman döverken hayvanların çektikleri üstü ağaç, altı çakmak taşı olan aygıt.
• Dıngılmak: Otururarak hafif yan yatmak,yana yuvarlanmak
• Fistan: Basmadan yapılan kadın elbisesi.
• Gara: Kara.Siyah
• Gursak: Boğaz.Kursak
• Göynüm: Gönlüm.
• Gıran: Salgın hastalık,Kenar
• Garannık: Karanlık.
• Garez: Kin.
• Hadibakam: Hadi göreyim.
• Hana: Hani Nerede?
• İcar: Toprak kirası.
• Köfün: Büyük sepet.
• Gıt: Kıt,Az.
• Kurdeşen: Allerji.
• Galbır: Büyük gözenekli elek.
• Kile: Buğday ölçülen 12-14 kilo alan kab.
• Gama: Ucu eğri ve sivri olan bıçak.
• Mintan: Sırta giyilen kısa elbise.
• Nacap: Nasıl?
• Narasın: Yok olduğunu üzülerek söylemek. Ne arasın bizde ..anlamında.
• Okka: Kilenin sekizde birini ifade eden ölçü kabı.
• Paklamak: Temizlemek.
• Potin: Bot.
• Poçu: Atkı, dolak.(Düğünlerde Damat ve şağdıcın omzuna takılır)
• Peşkir: Önlük,Mendil.
• Seğitmek: Koşmak.
• Zini: Sofrada üzerine yemek konulan geniş ve yuvarlaktepsi .
• Velesbit: Bisiklet.
• Zeree: Ondan dolayı mı? Ben farketmiştim zaten ..anlamında
• Barak gafalı : Çok saçlı ve dağınık kafa
• Göğer : Sebze,yeşillik yiyecek
• Çebiç,çepiş: 1 yaşında keçi yavrusu
• Tınlamıyor: Cansız,hareketsiz
• Gocuk: Palto
• Yamani eyi osun : Oh olsun,Müstehaktır ona
• Şinik Gafalı : Koca Kafalı (Kafası büyük olan )anlamında
• Fikirsiz,Gaba fikirli : Sosyal zekası az olanlara denir.
• Mile : Misket,Bilye
• Gara Gazoz : Coca-Cola nın yöresel tabiri
• Beyaz Gazoz : Sade Gazoz
• Püsgevit: Bisküi
• İme : Emi (Tembih sözü)
• Zartlak: Şişko,Şişman
• Mıymıntı: Ağır davranan,beceriksiz
• Hassön: Hasan Hüseyin
• Yedek : Çay demliği,Su demliği anlamında
• Gorcu: Köy Korucusu
• Alfat : Armutun yabanisi
• Vesayit: Vasıta,Araç
• Çay guymak : Çay koymak,(başka yörelerde çay dökmekte denir)
• Urgan : Halat
• Köstek Kırmak,Köstek Koparmak : Çocukların oynaması sırasında koşuşturması ve Tozu Dumana katması
• Sep,Sepi: Çeyiz eşyası
• Terefi : Teravih
• Alaz : Ateş,Alev
• Kugurcuk : Güvercin
• Çete gibi : Başını beceren,Zorlu,Çetin ceviz anlamında
• Kelem : Lahana
• Öğsüz,Ögsüz: Annesiz
• Hamursuz: Bir çeşit yöresel ekmek
• Yağır: Aşırı kirlenme,Yara
• Gavgımak : Zıplamak
• Şavk: Işık,Aydınlık
• Yuğmak : yıkamak
Eski Anadolu Türkçesi ile önceki yazı dillerinde ortak olan özelliklerden biri damak n’ sinin varlığıdır. Damak n’ si, Orta Asya Türkçesinde olduğu gibi Eski Anadolu Türkçesinde de vardır ve kef ile gösterilir. İstanbul konuşma ağzında damak n’ si bulunmadığı için bu işaretin 16. yüzyıldan itibaren gerçek telâffuzu yansıtmadığı söylenebilir. Ama hiç olmazsa üç yüz yıl, Eski Anadolu Türkçesi bu sesi korumuştur. Günümüzde damak n’ si, Batı Anadolu (Ege), ve Orta Anadolu yöresel ağızlarıyla söylenmektedir.Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu,Trakya ve Karadeniz, ağızlarında bu ses bilinmez ve konuşulmaz.
Kütahya ve yöresi ağızlarda iki yada daha fazla heceyi kaynaştırıp uzatarak bir tek hece haline getirilmektedir.Bölgemiz ağızlarında içseste ünlüler arasında bulunan ünsüzler eriyip kaybolurlar ve kendi heceleri içinde bulunan ünlüler ile kaynaşarak onları uzun ünlüye dönüştürürler.
mara< mağara , düün< düğün , garla< karılar , ırat< rahat , ibram< İbrahim , şikatçi< şikayetçi , ok ? lamız< oklavamız , aşcesen< açacaksan , yamır< yağmur , amet< Ahmet , aşam< akşam , galfa< kalfa , gada< kadar , penir< peynir .
..
Kütahya ve yöresi ağızlarında yazı dilimizde bulunan ve genel Türkçe ile ortak olan temel ünlüleri ile bazı Anadolu ağızlarında da bulunan kapalı e (?) ünlüsünün yanında, komşu seslerin etkileri yada konuşan kimselerin konuşma özelliklerine bağlı etkiler altında oluşmuş ve boğumlanma nitelikleri değişmiş ünlü türleri vardır.
Çamâşır, gelcekmin < gelecek misin , böle ? < böyle , guyvıceklerse< koyuvereceklerse , gitmiyo?< gitmiyor , n~o ? lcamış < ne olacakmış .
...
Bölgemiz ağızlarındaki bütün ünlülerde kısalık görülür. Ge olum< gel oğlum , c?ara< sigara , mãf eTdi< mahvetti ,
Ağızlarda olan bütün dar ünlülerde görülen genzelleşme, bölgemiz ağızlarında yalniz a ünlüsü üzerindedir .
sã< sana , bã< bana
Türkçe yazı dilinde dudak ünsüzlerinin yanında yuvarlak olarak bulunan ünlüler, bölgemiz ağızlarında dil benzeşmesine uyarak genellikle düzleşmiştir.
yımırta< yumurta , davıl< davul , yazakan< yazarken
ünlü kalınlaşması olayı bölgemizde pek seyrek görüldüğü halde, ünlü incelmesinin örnekleri fazladır.
ağec< ağaç , ak ? ıdeş< arkadas , buldey< buğday , ganel< kanal
Birinci hecelerinde yuvarlak ünlü bulunan çift heceli kelimelerin ikinci hecelerinde bulunan düz ve geniş ünlüler, bazen darlaşıp yuvarlaklaşarak dudak benzeşmesine uğrarlar.
soru< sonra , gocu< koca
Ünlü değişmesi bölgemiz ağızlarında genellikle bütün ünlülerde görülmektedir.
eccik< azıcık , madinoz< maydanoz , misir< mısır , baraba< beraber , hanâ< hani , duşman< düşman , k ? ını< kına , imin< emin , urdan< oradan , kötaya< Kütahya , gocuman< kocaman , büber< biber
Kütahya ve yöresi ağızlarında genellikle vurgusuz olan orta hece ünlüleri kısalır ve bazen düşer.
ordan< oradan , çağrır< çağırır , yimbeş< yirmi-beş , gayınna< kayın-ana .
Bölgemiz ağızlarında l,r,ş ile başlayan yabancı kelimelere genellikle i,u ünlüleri ek lenir.
ilazım< lazım , erceb< recep , ırza< rıza , ürya< rüya
Bazı durumlarda kapalı bir hecenin sonunda türeme bir a,e,ı,i, ünlüsü bulunur.
Bi yandana< bir yandan , sekizen< seksen , endirikene< indirirken .
Kütahya ve yöresi ağızlarda, içses çift ünsüz bulunan yerlerde birinci ünsüz tonsuz olsa bile, ikinci ünsüz genellikle tonlu ve tonlulaşma eğilimindedir.
mutvak< mutfak , gıpgırmızı< kıpkırmızı , garagol< karakol ,ısbınak ?< ıspanak
