[KRSAG=https://www.topragizbiz.com/img/images/amcazade-huseyin-pasad4e11b9b3d65b6c0.jpg][/KRSAG]
Köprülü Amcazade Hacı Hüseyin Paşa (1644 - 19 Eylül 1702) II. Mustafa saltanatında, 11 Eylül 1697 - 4 Eylül 1702 tarihleri arasında dört yıl on bir ay on altı gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.
1644 yılında doğduğu sanılıyor. Amcazade Hüseyin Paşa Köprülü Mehmed Paşa'nın kardeşi Hasan Ağa'nın oğludur. Bu yüzden "Amcazâde" olarak anılır.
Amcası Köprülü Mehmed Paşa ve amcaoğlu Köprülü Fazıl Ahmed Paşa'nın sadrazamlık yıllarındaki gençliğinde babasının Bulgaristan'ın "Prevadi" kasabasının "Kozluca" köyündeki çiftliğinde serbest bir hayat sürdü. Köprülü Fazıl Ahmed Paşa sadrazamlık döneminde Hicaz'a hacca gitti ve hacdan dönüşünde evlendi.
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın maiyetinde olarak Viyana seferine katıldı. Viyana kuşatmasının başarısızlıkla sonuçlanması üzerine sadrazama olan yakınlığından ötürü tutuklandı. 1684 yılında serbest kaldıktan sonra iki tuğlu vezirlik rütbesiyle Şehrizor Eyaleti beylerbeyi göreviyle İstanbul'dan uzaklaştırıldı. Bundan sonra Kastamonu sancağına sonra da metruk bir halde bulunan Gelibolu yakınlarındaki Çardak muhafızlığına getirildi. 1689'da vezir rütbesi ile Seddülbahir muhafızı oldu. 1691'de kısa bir süre İstanbul kaymakamlığı yaptı ancak 1692 yılı Şubat ortalarında Seddülbahir muhafızlığına geri gönderildi. 1694 yılı başlarında İstanbul Kaymakamlığı görevine atandı. Kısa süren görevi sonrasında, Sakız Adası’nın düşman eline geçmesi nedeniyle üçüncü defa Çanakkale Boğazını korumakla görevlendirildi.
1695 Ocak başlarında Helvacı Yusuf Paşa’nın azli üzerine Kaptanıderyalık görevine getirildi. 1695'te bu görevdeyken Mezomorto Hüseyin Paşa ile birlikte 9 Şubat 1695 tarihinde Venediklilerle yaptığı Koyun Adaları Deniz Savaşı'nda büyük bir zafer kazandı. Sakız adasının geri alınmasını sağladı. Şubat’ın sonlarına doğru bu vazifeden azledilerek yerine 1 Mayıs 1695 tarihinde Sakız Adası’nın alınmasında ve Koyun Adaları savaşındaki başarılarından dolayı Kaptanıderyalık Mezomorto Hüseyin Paşa'ya verilip kendisine Sakız Muhafızlığı verildi.
6 Kasım 1695'te Adana eyaleti valiliği verildi. Eyalet askerinin başında Avusturya Seferi'ne katıldı. 1696'da ikinci kez İstanbul kaymakamlığına getirildi. O yıl Belgrad muhafızlığına getirildi. 15 Ağustos 1697'de Sadrazam ve Serdar-ı Ekrem Elmas Mehmed Paşa'nın Avusturya seferi için Belgrad'da toplanan savaş meclisinde Serdar-ı Ekremin ve Temeşvar Muhafızı Cafer Paşa'nın istedikleri gibi Pançova ve Temeşvar üzerine gidilmeyip Varadin'in alınmasını ileri sürdü. Ancak önerisi kabul edilmedi. Osmanlı ordusu Zenta Muharebesi'nde ağır bir yenilgiye uğrayıp Sadrazam ve Serdar-ı Ekrem Elmas Mehmet Paşa şehit olunca Belgrad'da toplantıda verdiği tavsiyenin doğru olduğu açığa çıkması üzerine Temeşvar'a gelen orduya davet olundu. 17 Eylül 1697'de Belgrad'dan aceleyle orduya yetişen Amcazade Hüseyin Paşa sadaret kaymakamı olan Bozoklu Mustafa Paşa'nın çadırına geldi ve oradan II. Mustafa'nın otağ-ı hümayununa davet edildi. Padişah hemen ona sadrazamlık görevi vermek istedi ise de Hüseyin Paşa önce tam bağımsız iş görmek koşuluyla sadrazamlık istediğini ifade etti. Padişah bunu hemen kabul edip Elmas Mehmed Paşa'nın ölümüyle onun koynunda bulunup kaybolmuş olan mühr-ü humayun yerine kazdırılan yeni mühr-ü hümayunu ona verdi.
Hüseyin Paşa Avusturya, Rusya, Lehistan ve Venedik ile ön beş yıldır süren savaşı sürdürmeyi uygun görmedi. Padişah II. Mustafa'yı barış yapılması gerektiğine ikna etti ve uzun süren görüşmelerin ardından Avusturya, Venedik ve Lehistan'la 1699 yılında Karlofça Antlaşması imzalandı. Rusya ile de İstanbul Antlaşması imzalandı.
Vergi sisteminde, ordunun teşkilatında ve eğitiminde, kürekli gemilerden oluşan eski donanmanın yerine yelkenli gemilerden oluşan yeni bir donanma yapılması gibi konularda büyük değişiklikler yaptı. Kaptan-ı Derya Mezomorto Hüseyin Paşa'nın yardımıyla denizcilikte başarı sağlandı.
Ancak bu reformları ulemayı gücendirdi. Şeyhülislam Feyzullah Efendi'nin işlerine karışması otoritesinin kısılmasına neden oldu. Görevden çekilmek istediyse de kabul edilmedi. Ancak hastalanınca emekli oldu ve 8 Ağustos'ta Silivri'deki çiftliğine çekildi. On beş gün sonra 1702'nin Eylül ayında burada öldü. Vefatında 60 yaşlarındaydı.
Cenazesi İstanbul'a getirilerek Saraçhanebaşı'ndaki medresesinin yanındaki türbesine gömüldü.
Amcazade Hüseyin Paşa 1700'de yaptırdığı İstanbul'da Saraçhanebaşı'nda mescit, medrese, mektep, kütüphane ve sebilden oluşan bir külliyesi bulunmaktadır. Mescit sonradan dershaneye dönüştürülmüştür. Boğaziçi'nde Anadolu Hisarı ile Kanlıca arasında bulunan ve 1699'da yaptırılıp günümüze kadar bir kısmı gelmiş olan Amcazade Yalısı bulunur. Haseki Hastanesi arkasında 1698 tarihli kitabesi olan Başcı Mahmud Çeşmesi'ni yaptırmıştır. Hicaz'da Medine'nin hemen dışında günümüzde Vahabi Saudilerin yerle bir ettikleri "Bab-ı Sagir" mezarlığında da bir sebil yaptırmıştır Ayrıca Edirne’de Buçuktepe’de yaptırdığı kasır ve başta çeşmeler olmak üzere çeşitli hayır eserleri ve Bursa’da bir tekkesi bulunmaktadır.
Osmanlı tarihçi Halepli Mustafa Naima Efendi altı ciltlik meşhur Naima tarihini Amcazade Hüseyin Paşa emriyle yazmış ve Hüseyin Paşa'ya ithaf ederek eserine Revza-ül Hüseyn fi Hülasatı Ahbar il Hafikin (Hüseyn'in Bahçesi, Doğu ve Batı Haberlerinden Özetler) adını vermiştir.
Köprülü ismi, ailenin atalarının dönemin Balkanlarında yerleştiği Makedonya'nın Köprülü kasabasından gelir. Samsun'un Vezirköprü İlçesi bu adı, Mehmet Köprülü o yöreden bir kızla evlendiği için alır. Tarihi Köprülü ailesinin kökeni, isim benzerliğinden gelen başka Köprülü aileleriyle karıştırılmaktadır. Ancak gerçek Osmanlı tarihi göz önünde bulundurulduğunda, Köprülü ailesi Karadeniz kökenli olduğu tahmin edilmektedir.
Köprülü Mehmet Paşa İstanbul'a saraya geldiği dönemlerde devlet büyük bir buhran içerisindeydi. Anadolu ayaklanmaları artmış İstanbul dahi sipahiler ve yeniçeriler tarafından abluka altına alınmıştı. 1648 yılında tahta çıkan IV. Mehmet daha 6 yaşındaydı ve yönetimi babaannesi Kösem Sultan ve annesi Turhan Sultan ellerinde tutmaktaydılar. 1656 yılında Turhan Sultan tarafından Köprülü Mehmet Paşa sadrazamlığa getirilmiş bulunmaktaydı. Bu tarih Kadınlar Saltanatı'nın sona erdiği tarih olarak kabul edilir.
Köprülüler Ailesi, Köprülü Mehmet Paşa ile birlikte ortaya çıkan ve 17. asır ortalarında iktidara geçen, Osmanlı Devleti'nin gerilemesini uzun müddet durdurmaya, hatta yeni fetihlere muvaffak olan bir vezir ailesidir. Bu aile, birçok azası ile 17. asrın sonuna kadar sadrazam, serdar, sadaret kaymakamı ve kaptan-ı derya gibi belli başlı devlet vazifelerinde bulunuldu, sonraki asırlarda yine güzide devlet adamları yetiştirdi.
Köprülüler ailesine adını veren Köprülü Mehmed Paşa, “Köprülü” lakabını zevcesinin memleketi ve kendisinin de yerleşme ve işten ayrı kaldığı zamanlarını geçirme yeri olan Amasya sancağına bağlı Köprü kasabasından aldı. Onun unvanına nisbetle Köprü kasabasına da Vezirköprü denildi. Osmanlı tarihinde Köprülü Mehmed Paşa'nın sadrazamlık makamına gelmesinden sonraki 1676 yılına kadar olan muvaffakiyetli devreye Köprülüler Devri denilmektedir. Bu aileden Köprülü Mehmed Paşa 1656-1661, Köprülü Fazıl Ahmed Paşa 1661-1676, Köprülü Fazıl Mustafa Paşa 1689-1691 yılları arasında sadrazamlık yaptılar. Fazıl Mustafa Paşa'nın Salankamen’de şehit düşmesinden sonra oğulları Numan, Abdullah ve Esat paşalar da çeşitli eyaletlerde valiliklerde bulunup, savaşlarda yararlıklar gösterdiler. Numan Paşa'nın iki aylık sadrazamlığı da vardır. Daha sonraları bu aileden Osmanlı Devleti hizmetinde, pekçok memur vazife aldı.
IV. Mehmed devri sadrazamlarından Köprülü Mehmed Paşa tarafından 1662’de yaptırılan külliye, dershane, mescid (dârülkurrâ), medrese odaları (dârülhadis), dükkânlar, çeşme, türbe ve sebilden oluşmaktaydı. Daha sonra bunlara, oğlu Sadrazam Fâzıl Ahmed Paşa tarafından 1676 yılından önce inşa edilen kütüphane ve Vezir Hanı ilâve edilmiştir. Ayrıca türbenin etrafına zamanla eklenen mezarlarla bir de hazîre oluşmuştur. Külliye yapılarından sebil günümüze ulaşmamıştır. Divanyolu caddesinin genişletilmesi esnasında değişikliğe uğrayan külliyenin eski düzeni hakkında tek belge Köprülü Su Yolları Haritası’ndaki görünüştür. Minyatür tekniğine has bir bakış açısı ile çizilmiş olan bu haritadan yapıların durumu ve külliyenin düzeni kısmen anlaşılabilmektedir.
Köprülü Amcazade Hacı Hüseyin Paşa (1644 - 19 Eylül 1702) II. Mustafa saltanatında, 11 Eylül 1697 - 4 Eylül 1702 tarihleri arasında dört yıl on bir ay on altı gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.
| İlk Yılları |
Amcası Köprülü Mehmed Paşa ve amcaoğlu Köprülü Fazıl Ahmed Paşa'nın sadrazamlık yıllarındaki gençliğinde babasının Bulgaristan'ın "Prevadi" kasabasının "Kozluca" köyündeki çiftliğinde serbest bir hayat sürdü. Köprülü Fazıl Ahmed Paşa sadrazamlık döneminde Hicaz'a hacca gitti ve hacdan dönüşünde evlendi.
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın maiyetinde olarak Viyana seferine katıldı. Viyana kuşatmasının başarısızlıkla sonuçlanması üzerine sadrazama olan yakınlığından ötürü tutuklandı. 1684 yılında serbest kaldıktan sonra iki tuğlu vezirlik rütbesiyle Şehrizor Eyaleti beylerbeyi göreviyle İstanbul'dan uzaklaştırıldı. Bundan sonra Kastamonu sancağına sonra da metruk bir halde bulunan Gelibolu yakınlarındaki Çardak muhafızlığına getirildi. 1689'da vezir rütbesi ile Seddülbahir muhafızı oldu. 1691'de kısa bir süre İstanbul kaymakamlığı yaptı ancak 1692 yılı Şubat ortalarında Seddülbahir muhafızlığına geri gönderildi. 1694 yılı başlarında İstanbul Kaymakamlığı görevine atandı. Kısa süren görevi sonrasında, Sakız Adası’nın düşman eline geçmesi nedeniyle üçüncü defa Çanakkale Boğazını korumakla görevlendirildi.
1695 Ocak başlarında Helvacı Yusuf Paşa’nın azli üzerine Kaptanıderyalık görevine getirildi. 1695'te bu görevdeyken Mezomorto Hüseyin Paşa ile birlikte 9 Şubat 1695 tarihinde Venediklilerle yaptığı Koyun Adaları Deniz Savaşı'nda büyük bir zafer kazandı. Sakız adasının geri alınmasını sağladı. Şubat’ın sonlarına doğru bu vazifeden azledilerek yerine 1 Mayıs 1695 tarihinde Sakız Adası’nın alınmasında ve Koyun Adaları savaşındaki başarılarından dolayı Kaptanıderyalık Mezomorto Hüseyin Paşa'ya verilip kendisine Sakız Muhafızlığı verildi.
6 Kasım 1695'te Adana eyaleti valiliği verildi. Eyalet askerinin başında Avusturya Seferi'ne katıldı. 1696'da ikinci kez İstanbul kaymakamlığına getirildi. O yıl Belgrad muhafızlığına getirildi. 15 Ağustos 1697'de Sadrazam ve Serdar-ı Ekrem Elmas Mehmed Paşa'nın Avusturya seferi için Belgrad'da toplanan savaş meclisinde Serdar-ı Ekremin ve Temeşvar Muhafızı Cafer Paşa'nın istedikleri gibi Pançova ve Temeşvar üzerine gidilmeyip Varadin'in alınmasını ileri sürdü. Ancak önerisi kabul edilmedi. Osmanlı ordusu Zenta Muharebesi'nde ağır bir yenilgiye uğrayıp Sadrazam ve Serdar-ı Ekrem Elmas Mehmet Paşa şehit olunca Belgrad'da toplantıda verdiği tavsiyenin doğru olduğu açığa çıkması üzerine Temeşvar'a gelen orduya davet olundu. 17 Eylül 1697'de Belgrad'dan aceleyle orduya yetişen Amcazade Hüseyin Paşa sadaret kaymakamı olan Bozoklu Mustafa Paşa'nın çadırına geldi ve oradan II. Mustafa'nın otağ-ı hümayununa davet edildi. Padişah hemen ona sadrazamlık görevi vermek istedi ise de Hüseyin Paşa önce tam bağımsız iş görmek koşuluyla sadrazamlık istediğini ifade etti. Padişah bunu hemen kabul edip Elmas Mehmed Paşa'nın ölümüyle onun koynunda bulunup kaybolmuş olan mühr-ü humayun yerine kazdırılan yeni mühr-ü hümayunu ona verdi.
| Sadrazamlığı |
Vergi sisteminde, ordunun teşkilatında ve eğitiminde, kürekli gemilerden oluşan eski donanmanın yerine yelkenli gemilerden oluşan yeni bir donanma yapılması gibi konularda büyük değişiklikler yaptı. Kaptan-ı Derya Mezomorto Hüseyin Paşa'nın yardımıyla denizcilikte başarı sağlandı.
Ancak bu reformları ulemayı gücendirdi. Şeyhülislam Feyzullah Efendi'nin işlerine karışması otoritesinin kısılmasına neden oldu. Görevden çekilmek istediyse de kabul edilmedi. Ancak hastalanınca emekli oldu ve 8 Ağustos'ta Silivri'deki çiftliğine çekildi. On beş gün sonra 1702'nin Eylül ayında burada öldü. Vefatında 60 yaşlarındaydı.
Cenazesi İstanbul'a getirilerek Saraçhanebaşı'ndaki medresesinin yanındaki türbesine gömüldü.
| Eserleri |
Osmanlı tarihçi Halepli Mustafa Naima Efendi altı ciltlik meşhur Naima tarihini Amcazade Hüseyin Paşa emriyle yazmış ve Hüseyin Paşa'ya ithaf ederek eserine Revza-ül Hüseyn fi Hülasatı Ahbar il Hafikin (Hüseyn'in Bahçesi, Doğu ve Batı Haberlerinden Özetler) adını vermiştir.
| Köprülü Ailesi - Köprülüler |
Köprülü Mehmet Paşa İstanbul'a saraya geldiği dönemlerde devlet büyük bir buhran içerisindeydi. Anadolu ayaklanmaları artmış İstanbul dahi sipahiler ve yeniçeriler tarafından abluka altına alınmıştı. 1648 yılında tahta çıkan IV. Mehmet daha 6 yaşındaydı ve yönetimi babaannesi Kösem Sultan ve annesi Turhan Sultan ellerinde tutmaktaydılar. 1656 yılında Turhan Sultan tarafından Köprülü Mehmet Paşa sadrazamlığa getirilmiş bulunmaktaydı. Bu tarih Kadınlar Saltanatı'nın sona erdiği tarih olarak kabul edilir.
Köprülüler Ailesi, Köprülü Mehmet Paşa ile birlikte ortaya çıkan ve 17. asır ortalarında iktidara geçen, Osmanlı Devleti'nin gerilemesini uzun müddet durdurmaya, hatta yeni fetihlere muvaffak olan bir vezir ailesidir. Bu aile, birçok azası ile 17. asrın sonuna kadar sadrazam, serdar, sadaret kaymakamı ve kaptan-ı derya gibi belli başlı devlet vazifelerinde bulunuldu, sonraki asırlarda yine güzide devlet adamları yetiştirdi.
Köprülüler ailesine adını veren Köprülü Mehmed Paşa, “Köprülü” lakabını zevcesinin memleketi ve kendisinin de yerleşme ve işten ayrı kaldığı zamanlarını geçirme yeri olan Amasya sancağına bağlı Köprü kasabasından aldı. Onun unvanına nisbetle Köprü kasabasına da Vezirköprü denildi. Osmanlı tarihinde Köprülü Mehmed Paşa'nın sadrazamlık makamına gelmesinden sonraki 1676 yılına kadar olan muvaffakiyetli devreye Köprülüler Devri denilmektedir. Bu aileden Köprülü Mehmed Paşa 1656-1661, Köprülü Fazıl Ahmed Paşa 1661-1676, Köprülü Fazıl Mustafa Paşa 1689-1691 yılları arasında sadrazamlık yaptılar. Fazıl Mustafa Paşa'nın Salankamen’de şehit düşmesinden sonra oğulları Numan, Abdullah ve Esat paşalar da çeşitli eyaletlerde valiliklerde bulunup, savaşlarda yararlıklar gösterdiler. Numan Paşa'nın iki aylık sadrazamlığı da vardır. Daha sonraları bu aileden Osmanlı Devleti hizmetinde, pekçok memur vazife aldı.
| Köprülüler'in Tanınmış Sadrazam Ve Vezirleri |
| İsim | Yaşam | Sadrazamlık dönemi | Padişah |
|---|---|---|---|
| Köprülü Mehmet Paşa | 1583–1661 | 1656–1661 | IV. Mehmet |
| Köprülü Fazıl Ahmet Paşa | 1635–1676 | 1661–1676 | IV. Mehmet |
| Kara Mustafa Paşa | 1634–1683 | 1676–1683 | IV. Mehmet |
| Abaza Siyavuş Paşa | ? - 1688 | 1687-1688 | II. Süleyman |
| Köprülü Fazıl Mustafa Paşa | 1637–1691 | 1689–1691 | II. Süleyman, II. Ahmet |
| Köprülü Amcazade Hacı Hüseyin Paşa | ? - 1702 | 1697–1702 | II. Mustafa |
| Köprülü Numan Paşa | ? - 1719 | 1710–1711 | III. Ahmet |
| Köprülü Abdullah Paşa | ? - 1735 | 1723–1735 | III. Ahmet, I. Mahmut |
| Köprülü Külliyesi |
Kaynak Topragizbiz.com