İç Anadolu Bölgesinin Folkloru

  • Konbuyu başlatan Eqe
  • Başlangıç tarihi
E

Eqe

Guest
İç Anadolu Bölgesinin yaşama biçimi daha çok göçlerle belirlenmektedir. Giyim - kuşam ve beslenmede aynı özellikler görülür. Kırsal kesimde geleneksel yapı belirginken kentlerde ikili bir yapı gözlenmektedir.
Sivas'ta geleneksel el sanatlarının köklü bir geçmişi vardır dokumacılık bakırcılık çubukçuluk çorap örücülüğü çakı-bıçak yapımcılığı günümüzde de sürdürülmektedir.

Selçuklular döneminden başlayarak bölgenin yönetim ticaret bilim ve kültür merkezi olan Sivas dönemin mimarisi ve taş işçiliğini yansıtan özgün yapıtlarla doludur. Kent mimarisinde de o dönemin etkileri görülmektedir.
Sivas folklorunun özgünlüğü renkliliği ve zenginliğiyle ülke folkloru içinde ayrı bir yeri vardır. Yöreden günümüzde de pek çok halk ozanı yetişmektedir.
Yerel ağız yörelere göre önemli ayrılıklar gösterir. Merkeze yakınlık ulaşım ve pazar imkanları yerel ağız özellikleri üzerinde etkili olmuştur. Yöre folkloru atasözleri deyimler tekerlemeler bilmeceler ninniler alkış ve kargışlar yönünden de çok zengindir.
Sivas halk müziği ve oyunları yönünden ilginç bir yöredir. İlk resmi derleme 1926'da ikinci 1937'de gerçekleştirilmiştir. Türkü ve değişlerde 10 zamanlıdan başlayıp 15 zamanlıya dek karma usullerin örnekleri vardır.



GİYİM KUŞAM

Orta Anadolu'nun giyim-kuşam özellikleri Sivas yöresinde de belirgindir. Özellikle erkek giyimi her dönemde bu etkiye göre biçimlenmiştir.
Kadın giyiminde ise yerel özelliklerden kaynaklanan bir çeşitlilik görülür. Merkezlerde kimi değişmelere karşın kadın giyim kuşamında geleneksel özellikler yer yer korunmaktadır.

Geleneksel Kadın Giyimi : Fes yörenin yaygın başlık türüdür. Önüne ipekli yemeni-krep dikilir yada bağlanır. Uçları yandan sallanır. Günlük giyimde her zaman fes kullanılmaz. "Değirmi" denen düz "hindi" denen renkli ve desenli tülbentler bağlanır. "İşlik" denen iç giysileri de ak bezdendir elde dikilir. Üstte omuzlardan ve belden "kırmalı" üç etek biçiminde "peşli" denen entarileri giyilir. Kollar geniş ve "dilmeli" dir. Peşlerin ikisi öne birisi arkaya gelir aradaki "sayvanlı" dır (astarlı). Kara yünden yada ketenden yapılmış nakışlı çevresi oyalı önlükler bağlanır. Ayrıca madeni kemerler el örmesi yün kuşaklarda kullanılır. Bazı yerlerde kadife atlas üzerine sim işlemeli bindallılar giyilir. Kolların yırtmaçlısı da yırtmaçsızı da geniş ve sarkıktır. Entarilerin tümü yakasız önden göğüs altına dek düğmelidir. Özel günlerde sırmalı ve işlemeli cepken de giyilir. Kadife üstüne sırmalılara "kadama" denir. Alta bel ve parçaları uçkurları "tuman" (şalvar biçimli bol dikmeli don) giyilir. Parçalar çoraba dek uzanır. Renkli ve desenli çoraplar mevsimine göre ince yada kalın yünden örülür. Dışarılık giysi olarak çarşaf Cumhuriyet sonrasında da uzun süre kullanılmıştır. Günlük yaşamada tülbent baş örtüsü kullanılmaktadır. Buna yaşmaklamak denir. Yaşlı kadınlar "namazlık" denen uzunca bir baş örtüsü kullanır. Son zamanlarda atkı-manto biçimi üst giyiminde yaygınlaşmıştır. Kelik yemeni çarık geleneksel kadın ayakkabılarıdır. Bunların yerini giderek kara lastik ve plastik ayakkabılar almıştır. Kentlerdeyse kundura giyilmektedir.

Geleneksel Erkek Giysisi : Poşu yada "hindi" bağlanmış fes erkek giyim-kuşamında da yaygın başlık biçimidir. İnce ak ipekten ketenden yakası düz omuzdan düğmeli "işlik" üstüne kolsuz yelek giyilir. Bele şal bağlanır; kalçadan büzgülü "şayak" yada "zıvga" denen pantolonlar kalın kumaştandır. Ak-kara kırçal çoraplar nakışlıdır. Tokalı çarık kulaklı yemeni yüksek ökçeli ve sivri burunlu "iskarpin" yaygın ayakkabı türleridir. Gürün Şalları : Hint ve İran şallarının desen ve dokuma tekniğini Türk kumaşlarının desen ve dokuma tekniğini Türk kumaşlarının desen ve dokuma tekniğiyle birleşmiş Avrupa’nın taklit şallarının özelliklerini Anadolu insanının zevk ve giyim ihtiyaçlarıyla kaynaştırarak orijinal bir sentez meydana getirmiştir.Dokuma Tekniği ve Motifler : Gürün şalları el tezgahlarında dokunmuştur. Bu tezgahlar Jakar tarafından ıslah edilmiş Gürün'de de Jakar tezgahlarından yararlanılmıştır. 2.52 m. boyunda ve 1.20 m. eninde kesilme yerleri belli edilerek top halinde dokunmuştur.
Gürün şallarında sadelik ve zeminde beyaz renk hakimdir. İran (Acem) şallarında ise süs ön plandadır. Zemin dışında kırmızı-sarı veya kırmızı-mavi renkler bol miktarda kullanılmıştır. Yün iplikler bitki boyalarıyla boyanmıştır.
Gürün şalları konusunda en geniş çalışmayı yapan Prof. Kenan Özbel motiflerine göre bu şalları dört gurupta toplamıştır.

Serpme Motifli Şallar : Ana motifi badem veya pençe adı verilen motiftir. Bu motif halk arasında günümüzde "şal deseni" diye tanınmıştır. Bademler aralıklı veya verev şeklinde dizilmiştir. Bademlerin arasında küçük çiçekler ve yapraklar dalcıklar seyrek olarak da çintemani motifleri doldurulmuştur. Bademlerin içi boş bırakıldığı gibi çiçekler ve yapraklarla da bezendiği olmuştur.


Motifleri Birbirine Bağlı Şallar : Bu tür şallara "sarmaşıklı şal" da denir. Badem motifleri kumaşa serpme olarak yerleştirilmiş ancak bademler bir dalla birbirine bağlanmaya çalışılmıştır. Kadın elbiseleri genellikle bu şallardan yapılmıştır.
Motifleri birbirine geçme şallar : Motifleri asma dalları gibi birbirine geçmiş kavisli dallardan oluşmuştur. Bu yüzden halk arasında "Asma dalı desenli şal" olarak tanınmıştır. Kadın elbisesi yapımında tercih edilmiştir.
Çubuklu yollu şallar : Çubukların enleri ve araları dokuyanına göre dar veya geniş tutulmuştur. Çubukların gerek içleri gerekse araları serpme veya bağlı badem çiçek yaprak asma dalı koç boynuzu saç bağı motifleriyle doldurulmuştur.
Yaygın Gürün şalları bunlardır. Başlık ve kuşak olarak kullanılmıştır.
 
Üst
Alt