M
Muzik
Guest
Kapı Etkisi – Bir Odaya Girdikten Sonra ‘Ne Yapacaktım Ben?’ Diyerek Donup Kalmanızın Bilimsel Sebebi
Sizin de daha önce hiç bir odaya girip hemen ardından öylece kalakalıp “ben buraya niye girdim?” diye düşündünüz oldu mu? Yapılan bilimsel araştırmalar bir kapı eşiğinden geçmenin enteresan bir şekilde insanların birçoğunda hafıza sorunlarına neden olabileceğini ortaya koydu.
Hepimizin başına gelmiştir, bir bardak su almak için mutfağa gideriz ancak kapıdan içeri girdiğimiz anda öylece kalıp buraya ilk başta neden geldiğimizi belli bir süre hatırlayamayız. İşte bu anlık hafıza kaybının ardında yatan bir bilimsel gerçek var. Bu duruma kapı etkisi ya da kapı eşiği etkisi deniyor. Bu etkiyi araştıran bilim insanlarına göre, bir kapıdan geçmek beynin bir takım mekanizmalarında değişime sebep olduğundan bazı şeyleri unutmamıza neden oluyor.
Bir mekana geçtiğimizde, beynimizin çevre uyum sürecini yeniden kalibre edebilmek için belli bir zamana ihtiyaç duyuyor. Bu süre çoğu zaman bizim farkedebileceğimizden kısa oluyor. Ancak özellikle dalgın veya yorgun olduğumuz zamanlarda bu süre uzuyor ve eylem vakti geldiği halde beyin işleme devam edebiliyor. İşte bu durumda beynimiz hala mekansal kalibresini sürdürürken o mekana zaten varmış olduğumuz için kapısından girdiğimiz oda da boş bir zihinle kalakalıyoruz. Yani geçici bir hafıza kaybı yaşıyoruz. Ancak merak etmeyin kapı etkisi herhangi bir yaşlılık belirtisi değil ve oldukça normal bir durum.
Bu durumu fark eden bilim insanlarının konu üzerinde yaptığı ilk test şu şekildeydi; Deneklere öncelikle bilgisayar ortamında tipik bir hafıza oyunu hazırlandı.Hepimizin bildiği önce tüm şekilleri gördüğümüz ardından da hangi şeklin nerede olduğunu tahmin ettiğimiz basit bir oyundu bu. Ancak deney sırasında katılımcılar tüm şekilleri gördükten sonra hemen cevap vermek yerine önce odadaki masa üzerinde duran bazı nesneleri, başka bir masaya taşımak zorundaydılar. Bir grup mesafe olarak daha uzakta ancak aynı odada bulunan masaya eşya taşımakla görevliyken, diğer grup mesafe olarak yakın ancak kapalı bir kapıdan geçmelerini gerektiren yan odaya eşya taşımakla görevliydi.
Eşyayı taşıdıktan sonra gelip tahminlerini yapan katılımcılardan bir odadan diğer odada geçmek zorunda bırakılanların, aynı oda içerisinde nesne taşıyan katılımcılardan çok daha kötü hafıza sonuçları elde ettiği gözlemlendi. Üstelik daha kısa mesafe olmasına rağmen sadece bir kapıdan geçmeleri hafızalarını oldukça kötü etkiliyordu. Bunu gündelik hayatta da test eden araştırmacılar, sonuçların neredeyse aynı olduğunu buldular. Aynı odada bulunan kişilerin hafızaları kat be kat daha güçlüydü. Ancak bir kapı eşiğinden geçen neredeyse tüm bireyler hafıza testinde daha başarısız oldu.
Bilim insanları bu durumu tespit etmiş olsalar dahi buna tam olarak neyin sebep olduğunu açıklayamamaktalar. Bir teoriye göre beyin, içinde bulunduğu ortama odaklanmak amacıyla, geçmişe dair mekansal bilgileri gereksiz görerek depolu tutmak istemiyor olabilir. Bir başka teori ise hayatta kalma mekanizmasıyla alakalı. Buna göre ise, avcı toplayıcı zamanlarda onbinlerce yıl boyunca sürekli olarak tetikte olması gereken insanoğlunun beyni mekansal anlamda tüm yoğunluğunu geçmişteki değil şuan da içerisinde bulunduğu ortama odaklamak konusunda gelişmiş olabilir.
Kısacası bir daha mutfağa gidip ne yapacağınızı unuttuğunuzda, beynininiz tam olarak ne yapmaya çalıştığını artık bildiğinizden gülümseyerek etrafınıza bakın; Kapı etkisine yakalandınız!
Sizin de daha önce hiç bir odaya girip hemen ardından öylece kalakalıp “ben buraya niye girdim?” diye düşündünüz oldu mu? Yapılan bilimsel araştırmalar bir kapı eşiğinden geçmenin enteresan bir şekilde insanların birçoğunda hafıza sorunlarına neden olabileceğini ortaya koydu.
Hepimizin başına gelmiştir, bir bardak su almak için mutfağa gideriz ancak kapıdan içeri girdiğimiz anda öylece kalıp buraya ilk başta neden geldiğimizi belli bir süre hatırlayamayız. İşte bu anlık hafıza kaybının ardında yatan bir bilimsel gerçek var. Bu duruma kapı etkisi ya da kapı eşiği etkisi deniyor. Bu etkiyi araştıran bilim insanlarına göre, bir kapıdan geçmek beynin bir takım mekanizmalarında değişime sebep olduğundan bazı şeyleri unutmamıza neden oluyor.
Bir mekana geçtiğimizde, beynimizin çevre uyum sürecini yeniden kalibre edebilmek için belli bir zamana ihtiyaç duyuyor. Bu süre çoğu zaman bizim farkedebileceğimizden kısa oluyor. Ancak özellikle dalgın veya yorgun olduğumuz zamanlarda bu süre uzuyor ve eylem vakti geldiği halde beyin işleme devam edebiliyor. İşte bu durumda beynimiz hala mekansal kalibresini sürdürürken o mekana zaten varmış olduğumuz için kapısından girdiğimiz oda da boş bir zihinle kalakalıyoruz. Yani geçici bir hafıza kaybı yaşıyoruz. Ancak merak etmeyin kapı etkisi herhangi bir yaşlılık belirtisi değil ve oldukça normal bir durum.
Bu durumu fark eden bilim insanlarının konu üzerinde yaptığı ilk test şu şekildeydi; Deneklere öncelikle bilgisayar ortamında tipik bir hafıza oyunu hazırlandı.Hepimizin bildiği önce tüm şekilleri gördüğümüz ardından da hangi şeklin nerede olduğunu tahmin ettiğimiz basit bir oyundu bu. Ancak deney sırasında katılımcılar tüm şekilleri gördükten sonra hemen cevap vermek yerine önce odadaki masa üzerinde duran bazı nesneleri, başka bir masaya taşımak zorundaydılar. Bir grup mesafe olarak daha uzakta ancak aynı odada bulunan masaya eşya taşımakla görevliyken, diğer grup mesafe olarak yakın ancak kapalı bir kapıdan geçmelerini gerektiren yan odaya eşya taşımakla görevliydi.
Eşyayı taşıdıktan sonra gelip tahminlerini yapan katılımcılardan bir odadan diğer odada geçmek zorunda bırakılanların, aynı oda içerisinde nesne taşıyan katılımcılardan çok daha kötü hafıza sonuçları elde ettiği gözlemlendi. Üstelik daha kısa mesafe olmasına rağmen sadece bir kapıdan geçmeleri hafızalarını oldukça kötü etkiliyordu. Bunu gündelik hayatta da test eden araştırmacılar, sonuçların neredeyse aynı olduğunu buldular. Aynı odada bulunan kişilerin hafızaları kat be kat daha güçlüydü. Ancak bir kapı eşiğinden geçen neredeyse tüm bireyler hafıza testinde daha başarısız oldu.
Bilim insanları bu durumu tespit etmiş olsalar dahi buna tam olarak neyin sebep olduğunu açıklayamamaktalar. Bir teoriye göre beyin, içinde bulunduğu ortama odaklanmak amacıyla, geçmişe dair mekansal bilgileri gereksiz görerek depolu tutmak istemiyor olabilir. Bir başka teori ise hayatta kalma mekanizmasıyla alakalı. Buna göre ise, avcı toplayıcı zamanlarda onbinlerce yıl boyunca sürekli olarak tetikte olması gereken insanoğlunun beyni mekansal anlamda tüm yoğunluğunu geçmişteki değil şuan da içerisinde bulunduğu ortama odaklamak konusunda gelişmiş olabilir.
Kısacası bir daha mutfağa gidip ne yapacağınızı unuttuğunuzda, beynininiz tam olarak ne yapmaya çalıştığını artık bildiğinizden gülümseyerek etrafınıza bakın; Kapı etkisine yakalandınız!
