E
Eqe
Guest
Yöredeki oyunlar genel halk oyunlari türlerinden Zeybek türüne girmektir. Coğrafi olarak incelendiğinde Körfez ve körfeze yakın bölgelerde "ağır zeybek", merkeze yakın bölgeler ile ovalık bölgelerde Güvende,Karşılama Oyunları ve Bengi tipindeki "kırık zeybek", doğudaki dağlık bölgede ise "kaşıklı zeybek" oyunları olduğu görülmektedir. Bu yüzden yörede "yöre tavrı" yerine "oyun tavrı" dikkate alınmalıdır. Yöredeki oyunların ortak özellikleri <<toplu>> olarak oynanması ve daire,düz çizgi ve karşılıklı geçişler şeklinde icra edilmesidir. Erkek Oyunlarında Çalgı olarak bağlama,davul,zurna veya klarnet kullanılmaktadır.
Başka bir sınıflandırma ise dağ köy oyunları ve ova köy oyunları şeklinde yapılabilir.
Erkek oyunları
a. Ağır Zeybek oyunları:
Genellikle Ayvalık, Burhaniye, Havran ve Edremit dolaylarında rastlanılan oyunlar ağır zeybek oyunlarıdır. Örneğin; Sebai Güvende, Edremit Güvendesi, Alay Havası, Tabancalı, Eski Kozak Zeybeği, İsmailli, Koca Arap, Savaştepe Zeybeği, Harmandalı ve Karyolamın demiri bu kategoriye sokulabilir. Bu oyunlar aynı zamanda çoğunlukla manav köyleri ile yörük ve tahtacı köylüleri tarafından oynanmaktadır. Bu kültür iki öğeden beslenmektedir. Birincisi, kazdağı kültürü. İkincisi kozak kültürü.
b. Kırık Zeybek oyunları:
Balıkesir merkez, Balya, İvrindi, Gönen ile Bigadiç'in batı köylerinde dolaylarında oynanan oyunlar genelde ağır ve ağdalı olmaktan ziyade kollardaki kırıklık ve hareketlerdeki çeviklikle ön plana çıkar. Bu oyunları üç gruba ayırabilir. Bu köyler aynı zamanda manav ve muhacır köyleridir. Bu oyunların hepsine birden ova oyunları veya ova kültürü de denir.
* Güvende tipi oyunlar: <<İkili Güvende,Toplu Güvende, Ağır Hava, Doğru Hava, Sarhoş havası, Kemeraltı, Doğanlar Zeybeği, Evciler Zeybeği, Bağ Yüzünün Çamları, İnce Memed bu tipte oyunlardır. Toplu olarak dairede oynanır.>>
* Bengi tipi oyunlar: <<Pamukçu Bengisi, Karşılama, Balıkesir Zeybeği, Balya Bengisi, Hambar Altı Kum Altı. Bengi ayak yapısının kökeni aslında manav köyleridir. Yapılan araştırmalarda manav köylerinde bengi ayak yapısı tespit edilmektedir. Muhacır köylerin manav köylerinden veya bölgede bulunan efelerden öğrendiği tahmin edilmektedir. Zira bu tip oyunun en meşhuru bir muhacir köyü olan Pamukçu'da halen oynanır.>>
* Zeybek tipli oyunlar: Bu köylerde harmandalı ve karyolamın demiri gibi ayak çekmeli çok ağır olmayan zeybek oyunlarına da rastlanır.
c. Kaşıklı Zeybek oyunları:
Dursunbey, Sındırgı ile Bigadiç ve Kepsutun bir kısmında daha çok kaşıklı zeybek oyunlarına rastlanır. Bu ilçelere bağlı köylerdeki tespitlere göre giyim tarzı da oldukça farklıdır ve oyunlarda kaşık eşlik aracıdır. Oyunlar genelde sekmeli oyunlardır. Aynı zamanda bu oyunların oynandığı köyler yörük köyleridir.
Bu kesimdeki köylerde erkeklerin oynadığı oyunlara örnekler; << Akpınar, Azime, Sekme, Sektirme, Cezayir, Kayalcanın Taşları (ikili zeybek), Şerifem, Aşağı Yoldan, Yılanı Yılanı, Koca Kuş, Dada Zeybeği, Aşağıdan Çıktı Bayrağın Ucu, Evleri Var Üst Başta (dörtlü zeybek), Akdağ Yaylası, Köroğlu, Kocaceviz, Yörük Ali>>
Kadın Oyunları
Geleneksel olarak kadın oyun enstrümanları bakır tava,kazan,kaşık ve zilli maşa kullanılmaktadır. Oyunlar türkü eşliğinde oynanır. Kadın oyunları genelde etnik yapıya göre kategorize edilmektedir.
Yörede Türkler beş gruba ayrılmaktadır. Manavlar, Yörükler, Tahtacılar, Çepniler ve Muhacır Türkler. Söz konusu gruplar kendi oyunlarını üretmişler ayrıca birbirlerinden de etkilenmişlerdir. Bunun yanında altıncı Türk grubu Tatarlar olup, oyunları diğer beş gruptan oldukça farklıdır.
a. Manav Oyunları
Manav oyunları, Manav köylerinde kadınlar tarafından özel günlerde oynanan oyunlardır. Eskiden genelde evin içinde oynanırdı. Bu oyunlar kaşıksız oyunlardır. Manavlar, 10.yy'dan itibaren bölgeye yerleşmiş ilk Türkmen obalarıdır. Sonradan yerleşen yörüklerden ve muhacırlardan ayrılması için bu tanım kullanılır. Manav oyunları;
* Zeybek tipli oyunlar: Harmandalı, Karyolamın Demiri, Kayalar.
* Karşılıklı oynanan sekmeli oyunlar: Mende, Entarisi Damgalı, Balıkesir Yolunda, Şıngır, Eşmem Ben, Asmaların Filizi, Dere Boyu Düz Gider, Çay Benim Çeşme Benim, Yeşil Dağlar, Bandırmalım, Bandırmalı Güzelim, Küçük Mehmet, İnce Mehmet, Suda Balık Oynuyor, Gürgane Dalları, Susurluk Karşılaması, Hopde Güzelim, Ninna, Aya Baktım.
* Bengi tipli oyunlar: Karşılama, Bandırma karşılaması, Susurluk karşılaması.
b. Yörük oyunları:
Bu oyunlar kaşıklı zeybek oyunlarıdır ve Dursunbey, Sındırgı, Bigadiç, Kepsut ile bazı Savaştepe köylerinde oynanır. Oyunlarda konar-göçerliğin etkisi vardır. Yörük kadın oyunları üç alt kategoride incelenir: Sekmeli, adımlı oyunlar, hoplamalı oyunlar.
* Sekmeli oyunlara örnek; << Akpınar, Azime, Şerifem, Aşağı Yoldan, Yörük Dağı, Dursunbeyin Hanları, Aşağıdan Çıktı Bayrağın Ucu, Şu Derelerin Taşları, Engin Derelerin Suyu, Bir Yakadan Bir Yakaya, Güzelim Güzelim, Şıngır, Süpürgesi Aynalı, Yanma Yürek, Zerdali Dali>>
* Adımlı oyunlara örnek; <<Demirciler, Bakırcılar, Bahçelerde Üzerlik gibi>>
* Hoplamalı oyunlara örnek; <<Tünleme,Oğlanın Adı Hakkı,Köroğlu, Kocaceviz, Kırmızı, Hatçam,Durnalar,Tüllek(İğde Dalı) gibi>>
c. Tahtacı Türkmen oyunları:
Balıkesir yöresindeki tahtacı türkmenleri tarafından oynanan oyunlardır. Bu oyunlarda kaşıksızdır. Kendine özgü tavrı vardır. Bu oyunlara örnekler; <<Al Basmalar Aldım, Haydi Güzelim, Bağlarım, Armut Ağacı,Lamba Şişesi, Baydan Nazmiye, Mendili Oyaladım, Kırmızı, Sarıkarınca, Akpınar.>>
d. Çepni Türkmen oyunları
Yörede çetmi olarak adlandırılan köylerde oynanan geleneksel oyunlardır. Sözkonusu oyunlar türkmen oyunları ve yörük oyunlarına benzerlik gösterir. Ayrıca kostüm bakımından tahtacı türkmenlerinden daha çok yörük giyimine yakın özellikler taşır. Bigadiç ve Balıkesir Merkez'de yoğunlaşan çepni köylerinde tünlemeli oyunlara rastlanmaktadır. Bunlardan biri kırmızı adlı oyundur.
e. Muhacır oyunları:
Bu oyunlar Balıkesir yöresindeki genelde Bulgaristandan 17. yy'da gelmiş muhacır köylüleri tarafından oynanan oyunlardır. Kaşıksız oyunlardır. Örnek; Karşılama, Hora, Vangel Çantası, Ayva ile Nar, Gürgenin Dalları Bazı manav oyunlarını da oynarlar
Başka bir sınıflandırma ise dağ köy oyunları ve ova köy oyunları şeklinde yapılabilir.
Erkek oyunları
a. Ağır Zeybek oyunları:
Genellikle Ayvalık, Burhaniye, Havran ve Edremit dolaylarında rastlanılan oyunlar ağır zeybek oyunlarıdır. Örneğin; Sebai Güvende, Edremit Güvendesi, Alay Havası, Tabancalı, Eski Kozak Zeybeği, İsmailli, Koca Arap, Savaştepe Zeybeği, Harmandalı ve Karyolamın demiri bu kategoriye sokulabilir. Bu oyunlar aynı zamanda çoğunlukla manav köyleri ile yörük ve tahtacı köylüleri tarafından oynanmaktadır. Bu kültür iki öğeden beslenmektedir. Birincisi, kazdağı kültürü. İkincisi kozak kültürü.
b. Kırık Zeybek oyunları:
Balıkesir merkez, Balya, İvrindi, Gönen ile Bigadiç'in batı köylerinde dolaylarında oynanan oyunlar genelde ağır ve ağdalı olmaktan ziyade kollardaki kırıklık ve hareketlerdeki çeviklikle ön plana çıkar. Bu oyunları üç gruba ayırabilir. Bu köyler aynı zamanda manav ve muhacır köyleridir. Bu oyunların hepsine birden ova oyunları veya ova kültürü de denir.
* Güvende tipi oyunlar: <<İkili Güvende,Toplu Güvende, Ağır Hava, Doğru Hava, Sarhoş havası, Kemeraltı, Doğanlar Zeybeği, Evciler Zeybeği, Bağ Yüzünün Çamları, İnce Memed bu tipte oyunlardır. Toplu olarak dairede oynanır.>>
* Bengi tipi oyunlar: <<Pamukçu Bengisi, Karşılama, Balıkesir Zeybeği, Balya Bengisi, Hambar Altı Kum Altı. Bengi ayak yapısının kökeni aslında manav köyleridir. Yapılan araştırmalarda manav köylerinde bengi ayak yapısı tespit edilmektedir. Muhacır köylerin manav köylerinden veya bölgede bulunan efelerden öğrendiği tahmin edilmektedir. Zira bu tip oyunun en meşhuru bir muhacir köyü olan Pamukçu'da halen oynanır.>>
* Zeybek tipli oyunlar: Bu köylerde harmandalı ve karyolamın demiri gibi ayak çekmeli çok ağır olmayan zeybek oyunlarına da rastlanır.
c. Kaşıklı Zeybek oyunları:
Dursunbey, Sındırgı ile Bigadiç ve Kepsutun bir kısmında daha çok kaşıklı zeybek oyunlarına rastlanır. Bu ilçelere bağlı köylerdeki tespitlere göre giyim tarzı da oldukça farklıdır ve oyunlarda kaşık eşlik aracıdır. Oyunlar genelde sekmeli oyunlardır. Aynı zamanda bu oyunların oynandığı köyler yörük köyleridir.
Bu kesimdeki köylerde erkeklerin oynadığı oyunlara örnekler; << Akpınar, Azime, Sekme, Sektirme, Cezayir, Kayalcanın Taşları (ikili zeybek), Şerifem, Aşağı Yoldan, Yılanı Yılanı, Koca Kuş, Dada Zeybeği, Aşağıdan Çıktı Bayrağın Ucu, Evleri Var Üst Başta (dörtlü zeybek), Akdağ Yaylası, Köroğlu, Kocaceviz, Yörük Ali>>
Kadın Oyunları
Geleneksel olarak kadın oyun enstrümanları bakır tava,kazan,kaşık ve zilli maşa kullanılmaktadır. Oyunlar türkü eşliğinde oynanır. Kadın oyunları genelde etnik yapıya göre kategorize edilmektedir.
Yörede Türkler beş gruba ayrılmaktadır. Manavlar, Yörükler, Tahtacılar, Çepniler ve Muhacır Türkler. Söz konusu gruplar kendi oyunlarını üretmişler ayrıca birbirlerinden de etkilenmişlerdir. Bunun yanında altıncı Türk grubu Tatarlar olup, oyunları diğer beş gruptan oldukça farklıdır.
a. Manav Oyunları
Manav oyunları, Manav köylerinde kadınlar tarafından özel günlerde oynanan oyunlardır. Eskiden genelde evin içinde oynanırdı. Bu oyunlar kaşıksız oyunlardır. Manavlar, 10.yy'dan itibaren bölgeye yerleşmiş ilk Türkmen obalarıdır. Sonradan yerleşen yörüklerden ve muhacırlardan ayrılması için bu tanım kullanılır. Manav oyunları;
* Zeybek tipli oyunlar: Harmandalı, Karyolamın Demiri, Kayalar.
* Karşılıklı oynanan sekmeli oyunlar: Mende, Entarisi Damgalı, Balıkesir Yolunda, Şıngır, Eşmem Ben, Asmaların Filizi, Dere Boyu Düz Gider, Çay Benim Çeşme Benim, Yeşil Dağlar, Bandırmalım, Bandırmalı Güzelim, Küçük Mehmet, İnce Mehmet, Suda Balık Oynuyor, Gürgane Dalları, Susurluk Karşılaması, Hopde Güzelim, Ninna, Aya Baktım.
* Bengi tipli oyunlar: Karşılama, Bandırma karşılaması, Susurluk karşılaması.
b. Yörük oyunları:
Bu oyunlar kaşıklı zeybek oyunlarıdır ve Dursunbey, Sındırgı, Bigadiç, Kepsut ile bazı Savaştepe köylerinde oynanır. Oyunlarda konar-göçerliğin etkisi vardır. Yörük kadın oyunları üç alt kategoride incelenir: Sekmeli, adımlı oyunlar, hoplamalı oyunlar.
* Sekmeli oyunlara örnek; << Akpınar, Azime, Şerifem, Aşağı Yoldan, Yörük Dağı, Dursunbeyin Hanları, Aşağıdan Çıktı Bayrağın Ucu, Şu Derelerin Taşları, Engin Derelerin Suyu, Bir Yakadan Bir Yakaya, Güzelim Güzelim, Şıngır, Süpürgesi Aynalı, Yanma Yürek, Zerdali Dali>>
* Adımlı oyunlara örnek; <<Demirciler, Bakırcılar, Bahçelerde Üzerlik gibi>>
* Hoplamalı oyunlara örnek; <<Tünleme,Oğlanın Adı Hakkı,Köroğlu, Kocaceviz, Kırmızı, Hatçam,Durnalar,Tüllek(İğde Dalı) gibi>>
c. Tahtacı Türkmen oyunları:
Balıkesir yöresindeki tahtacı türkmenleri tarafından oynanan oyunlardır. Bu oyunlarda kaşıksızdır. Kendine özgü tavrı vardır. Bu oyunlara örnekler; <<Al Basmalar Aldım, Haydi Güzelim, Bağlarım, Armut Ağacı,Lamba Şişesi, Baydan Nazmiye, Mendili Oyaladım, Kırmızı, Sarıkarınca, Akpınar.>>
d. Çepni Türkmen oyunları
Yörede çetmi olarak adlandırılan köylerde oynanan geleneksel oyunlardır. Sözkonusu oyunlar türkmen oyunları ve yörük oyunlarına benzerlik gösterir. Ayrıca kostüm bakımından tahtacı türkmenlerinden daha çok yörük giyimine yakın özellikler taşır. Bigadiç ve Balıkesir Merkez'de yoğunlaşan çepni köylerinde tünlemeli oyunlara rastlanmaktadır. Bunlardan biri kırmızı adlı oyundur.
e. Muhacır oyunları:
Bu oyunlar Balıkesir yöresindeki genelde Bulgaristandan 17. yy'da gelmiş muhacır köylüleri tarafından oynanan oyunlardır. Kaşıksız oyunlardır. Örnek; Karşılama, Hora, Vangel Çantası, Ayva ile Nar, Gürgenin Dalları Bazı manav oyunlarını da oynarlar